Οσο έντονα διαχέεται η άποψη ότι η μεσαία τάξη έχει κλονιστεί στην Ελλάδα σε σημείο εξάλειψης, άλλο τόσο επιβιώνει το ερώτημα αν υπήρχε ποτέ μεσαία τάξη στη χώρα μας. Συνήθως οι απόψεις αυτές διατυπώνονται από ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται ότι ανήκουν στη μεσαία τάξη και αντικρούονται από ανθρώπους που ισχυρίζονται ακριβώς το ίδιο.
Το πάθος που γεννά, διεθνώς, το θέμα «μεσαία τάξη» δεν έχει να κάνει μόνο με την τεράστια ευρυχωρία της, από τα πάνω όρια του πρώην προλεταριάτου ώς τον «κάτω όροφο» των λίγων μεγαλοαστών, αλλά περισσότερο με την ασφάλεια που δημιουργεί η ευημερία της ή έστω η πεποίθηση ότι τα μεσαία στρώματα στηρίζουν το οικοδόμημα. Το πρόσφατο άρθρο των New York Times που επισημαίνει ότι η αμερικανική μεσαία τάξη έχασε τα πρωτεία από άλλες ανεπτυγμένες χώρες από πλευράς εισοδημάτων, μιλάει σαφώς για μία μεσαία τάξη με οικονομικούς όρους. Αυτή η ερμηνεία του μεσαίου χώρου, κατά κάποιον τρόπο στεγνή και άνυδρη, μοιάζει να αποκλείει ή εντέχνως να αγνοεί αυτό που κάνει τη μεσαία τάξη πραγματικά «μεσαία».
Στην Ελλάδα, τον μεσαίο, κοινωνικά, χώρο τον διεκδικούν πολλοί. Αλλοι τόσοι τον επικρίνουν, τον φθονούν ή τον φαντασιώνονται. Κανείς, όμως, ή σχεδόν κανείς, δεν επιθυμεί να εξαιρέσει τον εαυτό του από το ασαφές και γι’ αυτό ευπροσάρμοστο μόρφωμα του λεγόμενου μεσαίου χώρου. Ενας μεσοαστός με περγαμηνές αστικής καταγωγής, ένας άνθρωπος, δηλαδή, που για δύο και τρεις και τέσσερις γενιές πίσω έχει τεκμήρια αστικής διαβίωσης, ενοχλείται από την ελαστικότητα του όρου. Και αυτό γιατί για τους βέρους αστούς, η μεσαία τάξη δεν είναι μετρήσιμη με όρους οικονομικούς αλλά πολιτισμικούς. Αν επιλέξει κανείς αυτήν την εκδοχή, προσεγγίζοντας ερμηνείες που ακολουθούν τον μεσαίο χώρο ως παράγωγο ενός bourgeois τρόπου ζωής, με όλες τις φυσικές αποκλίσεις και ευεργετικές αντιφάσεις, θα βρεθεί σε αμηχανία.
Και αυτό γιατί ο ελληνικός τρόπος των τελευταίων δεκαετιών έτεινε να ταυτίσει τον μεσαίο χώρο με τον νέο καταναλωτισμό, υποτιμώντας, θολώνοντας και υπονομεύοντας τις ποιοτικές διαφορές. Διεθνές το φαινόμενο, γι’ αυτό και η διαβαθμισμένη ερμηνεία των λεγόμενων μεσαίων στρωμάτων με όρους κοινωνικούς και πολιτισμικούς τεχνηέντως αποσιωπάται ή περιθωριοποιείται προς όφελος μιας περισσότερο ωφελιμιστικής, συναισθηματικής και ακυρωτικής τάσης προς ένα μοντέλο ομογενοποίησης.
Γι’ αυτό έχουμε καταλήξει να θεωρούμε ότι μεσαία τάξη σε πολλές κοινωνίες του ανεπτυγμένου κόσμου αγγίζει ποσοστά άνω του 80% ή 90%, ύψος αφύσικο και εν δυνάμει αντιφατικό, καθώς το «μεσαίο» τείνει να είναι επεκτατικό και κυρίαρχο. Στη δική μας κοινωνία, ανέκαθεν η αστική τάξη με όρους πολιτισμικούς (που περιλαμβάνει και την εξωστρέφεια, τον κοσμοπολιτισμό, την ανεκτικότητα και την υιοθέτηση της καινοτομίας) υπήρξε μειοψηφία. Μειοψηφία παραμένει αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό.
Αυτό που είναι αρνητικό είναι η διασάλευση των κινητών, ούτως ή άλλως, ορίων, η αδυναμία κατανόησης των φυσικών αλλά όχι απαγορευτικών διαφορών και η απροθυμία προβολής της «πολιτισμικής» μεσαίας τάξης ως προτύπου. Η σύνθεση της Βουλής και η εκλογολογία πολλά έχουν να μας πουν.