Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ποιος είναι ο σκοπός ενός Εθνικού Θεάτρου; Πολλά και διάφορα μπορεί να απαντήσει κανείς από την ιδρυτική του συνθήκη (1930) μέχρι σήμερα. Ο εκάστοτε καλλιτεχνικός διευθυντής προβάλλει το όραμα και την αισθητική του. Ετσι, λέξεις όπως «διαφύλαξη εθνικής ταυτότητας», «έρευνα», «διαπαιδαγώγηση», «ψυχαγωγία» και δεκάδες άλλες θα συναρμολογούσαν ένα προφίλ σαν… σουβλάκι με λίγο απ’ όλα. Νόστιμο; Εξαρτάται. Τροφή για τον λαό; Ανυπερθέτως. Ακόμη και οι πιο λεπταίσθητοι ουρανίσκοι επιθυμούν κάποια στιγμή να το γευτούν.
Ο νυν καλλιτεχνικός διευθυντής, Σωτήρης Χατζάκης, μετατρέπει με φόρα ένα προσιτό αλλά απαιτητικό ντελικατέσεν (που ήταν το Ε.Θ. επί Γιάννη Χουβαρδά) σε μαζικό σουβλατζίδικο. Ποιος θα αντιδρούσε και δεν θα χαρακτηριζόταν ελίτ (με την πολύ κακή έννοια), εμπαθής, χωρίς αγάπη για τον λαό, τον λιγότερο προνομιούχο συμπολίτη μας; Ενας εγωπαθής που καλά θα έκανε να πάρει τα κουβαδάκια του και να πάει αλλού;
Ο κ. Χατζάκης αναπτύσσει έναν αξιοθαύμαστο ακτιβισμό. Σχεδόν κάθε εβδομάδα και μια καινούργια ιδέα σε εφαρμογή, μια νέα εξαγγελία. Πριν από λίγες ημέρες ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός μόνιμου κλιμακίου περιοδείας, που θα δίνει παραστάσεις 7 μήνες τον χρόνο σε όλες τις χώρες όπου υπάρχει ελληνισμός. Ποιος θα μπορούσε να είναι ο αντίλογος; Προχθές, πληροφορηθήκαμε ότι ένα αρματαγωγό θα μεταφέρει σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου παράσταση με τα «Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη». Πώς να ισχυριστεί κανείς ότι το Εθνικό πισωγυρίζει ολοταχώς; Τι και αν λειτουργεί όπως ένας περιφερειακός κρατικός –ή και τυχαίος εμπορικός– περιοδεύων θίασος και όχι όπως ένα ευρωπαϊκό εθνικό θέατρο;
Η πρώτη κρατική σκηνή της χώρας, λοιπόν, σύμφωνα με έναν πρώτο απολογισμό, οφείλει να φέρει χρήμα στα ταμεία, να δείξει τον καλό της χαρακτήρα (στους πολιτικούς προϊσταμένους της), να ανοίξει τις πόρτες στον ελληνικό λαό. Μόνο που οι πόρτες δεν ανοίγουν προς τα μέσα, αλλά προς τα έξω. Το κοινό πρέπει να μάθει τη διεύθυνση του Εθνικού γι’ αυτό που συμβαίνει στις σκηνές του, για την ερευνητική δουλειά του, για τις νέες διαδρομές που χαράζει. Οι πληθωρικές κινήσεις εντυπωσιασμού το μόνο που δηλώνουν είναι άγχος ταυτότητας. Το Εθνικό Θέατρο από θεσμός εξωστρεφής με διεθνή προσανατολισμό, τον οποίο έκτιζε χρόνια τώρα, με πολλές δυσκολίες, μεταμορφώνεται σε εσωτερική αυλή. Παραδίδεται από την ταραχή της ανοιχτής πλεύσης στην αγκάλη ενός επαρχιακού μεγαλοϊδεατισμού.