Μπράβο στον Σαμαρά και την κυβέρνηση που άνοιξαν τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος. Ο μακρύς κατάλογος των προτάσεων που κατατέθηκαν χαρτογραφεί και καλύπτει περιοχές όπου η διαχείριση των κοινών έχει αποδειχτεί αναποτελεσματική ή και βλαβερή για τον τόπο. Η διάγνωση είναι ακριβής και έμμεσα αποτελεί αυτοκριτική του πολιτικού συστήματος. Αν ο κατάλογος είναι πλήρης ή όχι δεν έχει τώρα τόση σημασία.
Το σημαντικό είναι ότι αυτή η κυβέρνηση αναγνωρίζει έμπρακτα πού βρίσκεται η ρίζα των κακών και κάνει μια προσπάθεια να τα διορθώσει. Να ασχοληθεί με τις πραγματικές αιτίες που οδήγησαν τη χώρα στην υλική χρεοκοπία και ηθική απαξίωση. Η διαδρομή από την κατάθεση προτάσεων αναθεώρησης έως την ψήφισή τους από την επόμενη Βουλή θα είναι δύσκολη και το αποτέλεσμα αβέβαιο. Και μόνο όμως το ότι μπαίνουν επίσημα στην ημερήσια διάταξη τα μεγάλα προβλήματά μας είναι κέρδος και ανεβάζει το επίπεδο του πολιτικού διαλόγου.
Το Σύνταγμα του 1975 ήταν εξ αρχής ελαττωματικό γιατί ενσωμάτωνε ιδεοληψίες της εποχής και υπερβολική –όσο και κατανοητή– αντίδραση στην εμπειρία της επτάχρονης δικτατορίας. Στα σαράντα χρόνια που πέρασαν από τότε οι διάφορες αναθεωρήσεις το χειροτέρεψαν, ιδίως στις περιοχές της διάκρισης των εξουσιών, της δημιουργίας προνομιούχων ομάδων πολιτών και στο αδυνάτισμα της προστασίας της ιδιοκτησίας και οικονομικής ελευθερίας.
Επιπλέον ο κόσμος εξελίσσεται ραγδαία και ένας καταστατικός χάρτης, που δεν αρκείται σε γενικές αρχές και τα θεμελιώδη αλλά προσπαθεί να ρυθμίσει τα πάντα μέχρι λεπτομέρειας, παλιώνει πριν ακόμα στεγνώσει το μελάνι. Και τέλειο να ήταν το Σύνταγμα πάλι θα χρειαζόταν προσαρμογές. Η δυνατότητα έναρξης της διαδικασίας αναθεώρησης έτυχε στη θητεία αυτής της κυβέρνησης και αν άφηνε την ευκαιρία να πάει χαμένη, η ευθύνη της θα ήταν ιστορική.
Η χώρα περνά βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση. Οι αιτίες της κρίσης είναι πολιτικές. Είναι ο τρόπος που κυβερνηθήκαμε τις πρόσφατες δεκαετίες. Η έξοδος από την κρίση δεν θα γίνει με τα μέτρα που παίρνονται τώρα. Αυτά κερδίζουν χρόνο αλλά χτυπούν μόνο τα συμπτώματα. Τα προβλήματα που δημιούργησε η πολιτική μόνο διά της πολιτικής λύνονται και αν η ριζική αναθεώρηση του τρόπου διακυβέρνησης ήταν σε κάθε περίπτωση χρήσιμη, τώρα είναι ο μόνος δρόμος που θα μπορούσε να μας βγάλει από την κρίση.
Μαζί με μόνιμο εκλογικό νόμο, ένα Σύνταγμα αναθεωρημένο στις γενικές γραμμές που φαίνεται να το κατευθύνει η κυβέρνηση, θα δημιουργούσε τις συνθήκες σταθερότητας που θα ενθάρρυναν επενδύσεις και κυρίως θα βοηθούσαν να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη του πολίτη προς το κράτος.
Είναι βέβαια ακόμη πρόωρο να προδικάσουμε την τύχη της προσπάθειας αναθεώρησης. Δεδομένου του πολιτικού τέλματος μέσα στο οποίο έχουμε συνηθίσει να ζούμε τόσα χρόνια, επικρατεί δικαιολογημένος κυνισμός για κάθε νέα εξαγγελία. Ο πολύς κόσμος πιθανόν θα αδιαφορήσει, ενώ τα οργανωμένα συμφέροντα, οι βολεμένοι, θα πολεμήσουν τις αναθεωρήσεις με λύσσα. Υπάρχουν επίσης οι αρνητές των πάντων και, το πιο επικίνδυνο, περισσότεροι συνταγματολόγοι ακόμη και από τους σεισμολόγους. Θα προβληθούν και ένα σωρό ευλογοφανή επιχειρήματα κατά της αναθεώρησης, όπως ότι η επόμενη Βουλή θα το κάνει χειρότερο. Για το εγχείρημα χρειάζεται τόλμη και πείσμα και πίστη στο μέλλον και η κυβέρνηση φαίνεται να τα διαθέτει.
Και μια τελευταία παρατήρηση. Χωρίς να είμαι ειδικός θα τολμούσα να εισηγηθώ στις πολλές προτάσεις για αναθεώρηση να προστεθεί και μία που να απλοποιεί και να επιταχύνει τις διαδικασίες μελλοντικών αναθεωρήσεων.