Ξεπερνούν το εκατομμύριο (12%-15% του εκλογικού σώματος) αυτοί που στις δημοσκοπήσεις απαντούν «δεν ξέρω», δηλαδή οι αναποφάσιστοι. Σύμφωνα με παλαιότερες έρευνες, κατά 60% είναι γυναίκες μέχρι 50 ετών, κατοικούν σε αστικές περιοχές, με υψηλή μόρφωση και κεντροδεξιό προσανατολισμό.
Η ψήφος τους είναι πολλές φορές προϊόν… τύχης. Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Duke των ΗΠΑ έδειξε ότι, όταν άνθρωποι χωρίς ξεκαθαρισμένη προτίμηση βρίσκονται μπροστά σε ένα σοβαρό δίλημμα, συνήθως αποφασίζουν όχι με βάση τη λογική και το «ζύγισμα» των δεδομένων, έστω με τη μετατροπή της αγωνίας τους σε κριτήριο, αλλά αφήνοντας την τύχη να επιλέξει γι’ αυτούς. Η πίστη ότι το αποτέλεσμα είναι ήδη προκαθορισμένο και πως δεν έχει νόημα η προσωπική επιλογή τούς ωθεί να παίξουν «κορώνα ή γράμματα» το ψηφοδέλτιο που θα ρίξουν στην κάλπη.
Αυτοί είναι κυρίως που επηρεάζουν το αποτέλεσμα και όχι όσοι (25%-40% του σώματος) απέχουν. Η αποχή εντυπωσιάζει με την έκτασή της, αλλά σοβαρότερα είναι τα πολλαπλά πολιτικά της μηνύματα από την επίδρασή της στην έκβαση της αναμέτρησης. Στις προηγούμενες αυτοδιοικητικές εκλογές οι έρευνες έδειξαν ότι 8 στους 10 που απείχαν το έκαναν συνειδητά, ως πράξη διαμαρτυρίας. Οι ηγεσίες των παλαιών κομμάτων τότε εκτίμησαν ότι πρόκειται για ψηφοφόρους που θα κερδίσουν ξανά στο μέλλον, εκείνες των νέων κομμάτων ότι οι απέχοντες είναι σε στάση αναμονής και ένα μέρος τους θα ριζοσπαστικοποιηθεί.
Η αποχή από τις εκλογές είναι πράγματι τόσο μια πράξη διαμαρτυρίας απέναντι σε ένα πολιτικό σύστημα που θεωρεί ότι ζητάει από τους πολίτες μόνο την ψήφο του, ενδεχομένως μια αντίδραση απέναντι στα κόμματα, από την επιρροή των οποίων θέλει να διαφύγει. Οσο, βεβαίως, και μια εκδήλωση πολιτικής απάθειας, άρνησης προς ό,τι έχει σχέση με τα κοινά (σε μια ευθυνόφοβη κοινωνία ένας τρόπος να μην κάνεις λάθη είναι να μην κάνεις τίποτα), επιλογή του πολίτη που νιώθει να μην έχει κανενός τύπου δέσμευση, ούτε τάξεως ούτε περιβάλλοντος ούτε ιδεολογίας.
Το ζήτημα είναι ότι το σύστημα, ενάντια στο οποίο πολλοί στις δυτικές Δημοκρατίες διαμαρτύρονται απέχοντας από την εκλογική διαδικασία, δεν θίγεται από την αποχή, από τη μη συμμετοχή στο παιχνίδι του κομματικού ανταγωνισμού. Κάποιος θα κερδίσει. Θα πάρει τις ίδιες έδρες, με λιγότερες ψήφους. Μάλιστα, μπορεί να πάρει και περισσότερες έδρες με λιγότερες ψήφους.
Ωστόσο είναι κρίσιμη για μια ενεργό κοινωνία η συμμετοχή. Χρειαζόμαστε διαδικασίες εμπλοκής στα κοινά και μια παιδεία που θα αναπτύσσει το αίσθημα της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης, βασισμένη στην πρωτοβουλία και την ελεύθερη επιλογή και όχι σε αναχρονιστικά ιδεολογήματα. Συμμετοχή που δεν ενθαρρύνεται από το υφιστάμενο περιβάλλον των συνεχών προβλέψεων του εκλογικού αποτελέματος που τείνουν να αυτοεπαληθεύονται, καθιστώντας περιττή την προσωπική επιλογή των ψηφοφόρων και ωθώντας τους στην απάθεια. Θαμπώνοντας την αίγλη της προτίμησής τους. Και πώς μπορεί κανείς να αγαπάει και να μισεί, να τέρπεται και να υποφέρει με αναιμικά σύμβολα;