Ακούγεται καλά, ειδικά σ’ εμάς τους Ελληνες, το σύνθημα του Ιταλού πρωθυπουργού Ματέο Ρέντζι ότι «η Ευρώπη θα σωθεί μόνο αν αλλάξει». Mπορεί, όμως, να θεωρηθεί και κοινοτοπία. Τα πάντα διατρέχουν τον κίνδυνο των δεινοσαύρων· οτιδήποτε μπορεί να καταστραφεί αν παραμένει στάσιμο σ’ ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η διαρκής αλλαγή είναι προϋπόθεση σωτηρίας όλων. Ακόμη και των ειδών του ζωικού βασιλείου.
Το ερώτημα είναι άλλο: προς ποια κατεύθυνση αλλάζουμε; Στην προ των δεινοσαύρων εποχή που υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ και άλλες συντηρητικές δυνάμεις ή προσαρμοζόμαστε στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον που ζούμε; Εκεί είναι η παρεξήγηση που δημιουργεί χαρά χωρίς έρμα στους πάσης φύσεως αριστερούς. Πολλοί φαντάζονται και κάποιοι το λένε ρητά ότι η αλλαγή της Ευρώπης πρέπει να είναι η στροφή στο παρελθόν. Είτε σε ό,τι αφορά το μεγαλύτερο κράτος που όλα τα σφάζει κι όλα τα μαχαιρώνει, είτε προς περισσότερο «εθνικό κράτος». Το τελευταίο το βροντοφωνάζει η Χρυσή Αυγή, αλλά το προπαγανδίζουν και αριστερά σχήματα με σχέδια εξόδου από το ευρώ, έναν ιδιότυπο απομονωτισμό κι άλλα τέτοια γραφικά.
Η Ελλάδα φυσικά έχει τα δικά της -ιδιαίτερα- προβλήματα, αλλά και η Ευρώπη στο σύνολό της έχει άλλα. Είναι μια ήπειρος της οποίας ο πληθυσμός γερνάει, αλλά δεν θέλει μετανάστες που θα ανανεώσουν το παραγωγικό της δυναμικό. Εχει εξαντλήσει τους φυσικούς πόρους, αλλά δεν θέλει και επιπλέον εξορύξεις. Χάνει την παραγωγική της βάση, που πάει στην Ανατολή, αλλά δεν θέλει και πολλά εργοστάσια· παρά μόνο τα προϊόντα τους σε μεγαλύτερο αριθμό. Εχει κάθε χρόνο υψηλότερες ενεργειακές απαιτήσεις -λογικό σε σχέση με το παρελθόν: καθένας θέλει ένα ταξιδάκι παραπάνω και το air condition το καλοκαίρι- αλλά δεν θέλει κάρβουνο που ρυπαίνει, αέριο που σημαίνει εξάρτηση από τη Ρωσία, πυρηνική ενέργεια που είναι επικίνδυνη, ανανεώσιμες πηγές που είναι (ακόμη) ακριβές. Αν η επιστήμη δεν αλλάξει τα παραγωγικά δεδομένα του κόσμου, τότε η Γηραιά (κυριολεκτικώς) Ηπειρος το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μεταμορφωθεί σε Ντίσνεϊλαντ του κόσμου· και δεν ξέρουμε με πόση επιτυχία, διότι με ένα πληθυσμό που γερνάει τα γκαρσόνια θα πρέπει να είναι πάλι μετανάστες.
Μετά την «επίχρυση εποχή» των άπλετων δανεικών (που δεν ήταν μόνο ελληνικό φαινόμενο αλλά -αν προσμετρήσουμε τον ιδιωτικό δανεισμό- και δυτικό) η Ευρώπη έχει μόνο μια ελπίδα για να αντιστρέψει την πορεία της παρακμής της: να υπάρξει η επόμενη τεχνολογική επανάσταση, που θα διαρρήξει το ιστορικό συνεχές. Αυτό, όμως, απαιτεί επενδύσεις στην παιδεία, στην υγεία και στην ασφάλεια του πληθυσμού συν ελευθερία να δοκιμάζονται νέες επιχειρηματικές ιδέες. Οι επενδύσεις σ’ αυτούς τους τομείς αναγκαστικά θα είναι στο μεγαλύτερο βαθμό δημόσιες, κάτι που σημαίνει υψηλούς φόρους (που δεν θέλουμε) και αντιστροφή των σημερινών προτεραιοτήτων (που επίσης δεν θέλουμε). Οι εθνικοί λογαριασμοί των κρατών της Ευρώπης αποκαλύπτουν ότι όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του πλούτου της πάει στους συνταξιοδοτημένους παρά στους -δυνάμει ή νυν οικονομικά ενεργούς- νέους.
Συνεπώς το να σωθεί η Ευρώπη είναι μια κουβέντα. Για να αλλάξει χρειάζεται επανάσταση, διαφορετική από εκείνες που ξέρουμε. Χρειάζεται επίπονες μεταρρυθμίσεις (που επίσης δεν θέλουμε).