Κατά κάποιο τρόπο η στροφή στη νομισματική πολιτική που σηματοδότησε χθες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έμοιαζε με την αναγκαστική υπαγωγή ενός αθεράπευτα εργένη στην εις γάμου κοινωνίαν. Οι επιτελείς της Φρανκφούρτης, χωρίς καμιά εξαίρεση πια, κράτησαν τη μύτη και υπέκυψαν σε αυτό που για πέντε χρόνια αρκετοί αρνούντο να συζητήσουν έστω και ως πιθανότητα: Τη νομισματική χαλάρωση ως εργαλείο τόνωσης της ασθμαίνουσας οικονομίας της Ευρωζώνης. Οι μεταβολές στα επιτόκια ή τα νέα νομισματικά εργαλεία που ανακοίνωσε η ΕΚΤ χθες, είναι αδύναμα από μόνα τους να ανατρέψουν την κατάσταση, αλλά είναι μόνο η αρχή. Ο Ιούνιος του 2014 θα αναφέρεται στην ευρωπαϊκή εξιστόρηση της κρίσης ως το ίδιο σημαντικός με τον Αύγουστο του 2012 με την περίφημη ομιλία του Μάριο Ντράγκι «θα κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο για το ευρώ»: Διαχωρίζει σαφώς δύο φάσεις. Η νέα ξεκινά με την ΕΚΤ να διακηρύττει -συμβολικά αλλά έμπρακτα- την πρόθεσή της να αντιμετωπίσει ενεργητικά τον αποπληθωρισμό, με επεκτατική νομισματική πολιτική.
Αμέσως μετά τη χρηματοπιστωτική κατάρρευση του 2008, τα ιδρύματα που παράγουν τα κυρίαρχα νομίσματα έσπευσαν να βάλουν πανικόβλητα πλάτη. Η ΕΚΤ έμοιαζε να δίνει απλώς το χέρι, και αυτό με προσοχή για να μη λερωθεί. Εριχνε τρισεκατομμύρια νέων δολαρίων η αμερικανική κεντρική τράπεζα στις αγορές χωρίς χρονικές προθεσμίες; Η ΕΚΤ απαντούσε με πολύ μικρότερα ποσά κι αυτά με ημερομηνία λήξης. Πέντε χρόνια μετά, οι κεντρικές τράπεζες Αμερικής και Αγγλίας έχουν πλημμυρίσει τις αγορές με τα νομίσματά τους, θέλουν να τα αποσύρουν καθώς λένε ότι έκαναν τη δουλειά τους: έχουν μειώσει την ανεργία, έχουν ξεκολλήσει τον πληθωρισμό, έχουν ξεπαγώσει την πίστωση. Σε αυτή τη συγκυρία, η Ευρώπη, με εκρηκτική ανεργία, παγωμένη πίστωση στα άκρα της, σαφή επιβράδυνση ακόμα και κοντά στην καρδιά, και σκληρό νόμισμα, ξεκινά τη δική της εκδοχή νομισματικής χαλάρωσης.
Το βασικό επιτόκιο υποχώρησε στο 0,15%, οι εμπορικές τράπεζες θα πληρώνουν μικρότερο επιτόκιο όταν προμηθεύονται ρευστό από την ΕΚΤ, ενώ δεν θα κερδίζουν πια τόκο αλλά θα πληρώνουν όταν καταθέτουν τα περισσευούμενα διαθέσιμά τους στη Φρανκφούρτη: Τα αρνητικά επιτόκια, για τις καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών τουλάχιστον είναι εδώ (προκαλώντας άμεσα αντιδράσεις από την Ενωση Γερμανικών Τραπεζών, κι όχι μόνον). Αυτό είναι και το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στις μέχρι στιγμής ανακοινώσεις, ως «νεωτερισμός» σε αυτή την κλίμακα.
Το άλλο ενδιαφέρον στοιχείο ήταν η ανακοίνωση για στοχευμένο πρόγραμμα παροχής ρευστότητας στις τράπεζες (Targeted Long Term Refinancing Operation)… Θα χωριστεί σε τέσσερις φάσεις και θα μοιράσει ευρώ με συμβολικό τίμημα στις τράπεζες υπό τον όρο ότι το 7% του ποσού που θα λάβουν, θα το διοχετεύσουν σε νέα χρηματοδότηση επιχειρήσεων. Μόνο: Σε αντίθεση με το βρετανικό αντίστοιχο πρόγραμμα, δεν θα «επιδοτεί» την παροχή στεγαστικών. Είναι η αιχμή του δόρατος στη μάχη για τη βελτίωση του δανεισμού στην περιφέρεια. Ωστόσο έχει ημερομηνία λήξης. Το πρόγραμμα θα κρατήσει μέχρι το 2018, όταν οι τράπεζες θα πρέπει να έχουν επιστρέψει τα ποσά που θα πάρουν.
Η πρώτη αντίδραση των αγορών ήταν μάλλον αμήχανη. Τις εντυπώσεις κλέβει πάντα ο πρωτοπόρος, όχι αυτός που ακολουθεί απρόθυμα. Το ευρώ υποχώρησε όπως είναι φυσικό, όταν η κεντρική τράπεζα ανακοινώνει μέτρα με «πληθωριστικό αποτέλεσμα». Ο DAX στη Φρανκφούρτη έσπασε το φράγμα των 10 χιλιάδων, ο χρυσός έκανε άλμα. Λίγο αργότερα όμως το ευρώ ανέκτησε τις απώλειές του. Η μαγεία του Ντράγκι κράτησε λίγο. Ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης θα είναι ο πρώτος που θα νιώσει τη διαφορά της επιρροής του στη νέα ευρωπαϊκή φάση. Η εποχή της παντοδυναμίας του μηνύματός του έχει τελειώσει. Ο ίδιος όμως δεν μοιάζει να χάνει την αυτοπεποίθησή του, κι έχει κρατήσει ένα ακόμα όπλο για την κακιά την ώρα. «Δεν τελειώσαμε εδώ», φρόντισε να πει, και οι αγορές περιμένουν ήδη περισσότερα.