O ειδησεογραφικός τίτλος του Reuters το πρωί της Τρίτης έμοιαζε σαφής: «Το ελληνικό κόστος δανεισμού υποχωρεί έντονα μετά τον κυβερνητικό ανασχηματισμό», μετέδιδε το πρακτορείο στις δεκάδες χιλιάδες των συνδρομητών του. Ηταν όμως ένας συμπτωματικά ορθός τίτλος, ακριβής μόνον ως προς τη χρονική αλληλουχία της παραπάνω πρότασης: Οντως η ραγδαία υποχώρηση του κόστους δανεισμού των ελληνικών ομολόγων ακολούθησε χρονικά την ανακοίνωση του ανασχηματισμού – δεν είχε όμως καμιά αιτιακή σχέση με αυτόν. Το κόστος δανεισμού της Ελλάδας δεν ήταν το μόνο που υποχώρησε εντυπωσιακά από την αρχή της εβδομάδας. Αλλά η αιτία βρίσκεται αλλού: Μετά και τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τη νομισματική πολιτική, η αγορά αρχίζει να μετατοπίζεται και να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα της Ευρωζώνης.
Η απόδοση των πενταετών ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου υποχώρησε κάτω του 4%, οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων υποχώρησαν σε επίπεδα Ιανουαρίου 2010. Το «επιτόκιο δανεισμού» του ιρλανδικού και του ισπανικού Δημοσίου έπεσε κάτω και από το αμερικανικό, κάνοντας ρεκόρ που δεν έκαναν «τη χρυσή δεκαετία» της ευρωπαϊκής σύγκλισης. Κυβερνήσεις που «έως προχθές» αντιμετώπιζαν προοπτική διάλυσης δημοσίων ταμείων, προμηθεύονται δανεικά με καλύτερους όρους από τις ΗΠΑ – κάποιες δεν έχουν δανειστεί φθηνότερα στην ιστορία τους. Η εξέλιξη σίγουρα δεν αντανακλά την ποιότητα του αξιόχρεου καθεμιάς – οι προοπτικές και οι προκλήσεις κάθε ευρωπαϊκής οικονομίας δεν αντέχουν σε σοβαρή δοκιμασία… Οι επενδυτές κάνουν ουρές για ευρωπαϊκά ομόλογα, για έναν άλλο λόγο – κοινό.
Η υποχώρηση του κόστους δανεισμού στην Ευρωζώνη είναι αντανάκλαση μιας ευρύτερης, σχεδιασμένης μεταμόρφωσης – η λέξη μετατόπιση δεν αρκεί να περιγράψει αυτό που ξεκίνησε να συμβαίνει. Μετά τις ανακοινώσεις του Μάριο Ντράγκι και τη βεβαιότητα ότι το χρήμα στην Ευρώπη θα είναι φθηνό για καιρό, η Ευρωζώνη αποκτά νέο ρόλο στον «διεθνή καταμερισμό κεφαλαίου». Καθώς περνάει στην «ιαπωνική» της φάση, οι διεθνείς επενδυτές θα δανείζονται φθηνά ευρώ για να τα επενδύουν σε περιοχές του πλανήτη με υψηλότερες αποδόσεις. Ετσι το ευρωπαϊκό χρέος, τα ευρωπαϊκά ομόλογα δηλαδή, θα συνεχίσουν να είναι δημοφιλή καθώς θα λειτουργούν ως «μάρκες»: Με αυτές οι επενδυτές θα προμηθεύονται ρευστό για επενδύσεις αλλού. Το carry trade αποκτά νέους πρωταγωνιστές.
Τι σημαίνει αυτή η προοπτική; Οτι οι χώρες της Ευρωζώνης θα συνεχίσουν να δανείζονται με καλούς όρους. Κρατώντας καλή έξωθεν μαρτυρία, οι αγορές δεν θα ανησυχούν για την αξιοπιστία τους (μέχρι να… ανησυχήσουν) – όπως δεν ανησυχούν δεκαετίες τώρα με την αναιμική ιαπωνική ανάπτυξη. Προβλήματα από «χρηματοδοτικά κενά» θα ξεπερνιούνται πιο εύκολα, με δανεισμό. Η δυνατότητα αναχρηματοδότησης όμως σημαίνει ότι το συνολικό βάρος του χρέους θα αυξηθεί. Επιπλέον, θα παραμείνει δύσκολη η αποπληρωμή του, καθώς δεν θα υπάρχει πληθωρισμός να «ελαφρύνει» τις μελλοντικές «δόσεις». Η λεγόμενη απομόχλευση, η μείωση δηλαδή του συνολικού βάρους του χρέους, θα παραμείνει ευγενική φιλοδοξία – με επιπτώσεις.
Η Standard and Poor’s τοποθετήθηκε χθες στο συγκεκριμένο θέμα: Επισημαίνει το τεράστιο βάρος του χρέους ειδικά στην περιφέρεια, και εκτιμά ότι η «απομόχλευση» δεν έχει ουσιαστικά ξεκινήσει. Προβλέπει ότι αυτό θα βαρύνει για χρόνια στις προοπτικές της ανάπτυξης ειδικά στην περιφέρεια. Η στήριξη με «επίσημα δάνεια» στις περιφερειακές κυβερνήσεις –εξηγεί η S&P– απέτρεψε την πιθανότητα κατάρρευσης, ή ακόμα πιο ραγδαίας πτώσης στη ζήτηση και την απασχόληση. Ομως από την άλλη επιβάρυναν το χρέος στις εθνικές οικονομίες, εξουδετερώνοντας τις θυσίες του ιδιωτικού τομέα, ακυρώνοντας τη δική του απομόχλευση.
Ενα νέο σετ προκλήσεων έρχεται να δοκιμάσει τους πιο αδύναμους της Ευρωζώνης. Καιρός να ξεσκονίσουμε «τα ιαπωνικά μας».