Βράδυ στο κτίριο Ζωσιμοπούλου στη Νίσυρο. Εκεί όπου λειτούργησε το πρώτο επίσημο σχολείο του νησιού, το 1865, και τώρα στεγάζεται η Εταιρεία Νισυριακών Μελετών. Η σεναριογράφος, καθηγήτρια στο Columbia University Μελίνα Γιέλινεκ, δίνει διάλεξη για την τεχνική του σεναρίου. Μιλάει με μνήμες που μετατρέπει σε εικόνες. Γεννήθηκε το 1935 στην Τσεχία, θυμάται να κάθεται στο παράθυρο και να βλέπει τον πατέρα της να έρχεται φορώντας στρατιωτικά, ένα καμιόνι να τους μεταφέρει, τους προβολείς των αυτοκινήτων, την πρώτη της φυγή για να σωθούν από τους Γερμανούς. Λέει πόσο η ζωή της είναι δεμένη με τη φυγή, χρησιμοποιεί ως υλικό 10 λεπτά από την έναρξη και το τέλος της ταινίας «Θέλμα και Λουίζ». Σε μία αίθουσα με πολυελαίους, γαλάζιες μισοπερασμένες κουρτίνες, πλαστικές πορτοκαλί καρέκλες, με αποπνικτική ζέστη, μπροστά σ’ ένα κοινό από 60 νέους κυρίως σεναριογράφους, από τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, σε μια πρόχειρα στημένη οθόνη, προβλήθηκαν αποσπάσματα από την ταινία που «μπόρεσε να αποδώσει με τον καλύτερο τρόπο το αίσθημα της δεκαετίας του ’90», γι’ αυτό και έγινε τόσο δημοφιλής κατά τη Γιέλινεκ. Εξηγεί τη λειτουργία του σεναρίου, πόσο στενά συνδεδεμένο (πρέπει να) είναι με το βίωμα και τη ζωή. Εξω από την αίθουσα, η αυλή μοσχοβολάει, η καλοκαιρινή βραδιά διαχέεται στην απόλυτη ομορφιά, σιωπηλή και τραχιά, του νησιού.
Περιγραφή, που θα μπορούσε να ανήκει σ’ ένα υπό κατασκευή σενάριο. Μόνο που στο τέλος των script workshops του ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού προγράμματος του Μεσογειακού Ινστιτούτου Κινηματογράφου, θα ήταν αγνώριστο. Είναι βέβαιο ότι οι παρεμβάσεις του Γιαν Φλάισερ, του Νίκου Παναγιωτόπουλου ή της Σουζάνα Στάιρον θα του είχαν αλλάξει μορφή και ενδεχομένως περιεχόμενο. Οι διεθνούς εμβέλειας πολλοί καθηγητές του προγράμματος (λειτουργεί εδώ και 17 χρόνια, από το 2000 στη Νίσυρο, και είναι έργο της επιμονής και πίστης ενός αρχικά ανθρώπου, του Γιώργου Καλογερόπουλου), έχουν βοηθήσει να ολοκληρωθούν σενάρια που γυρίστηκαν στη συνέχεια ταινίες βραβευμένες σε Φεστιβάλ ακόμη και με Οσκαρ.
Από τη μια, η επίδραση που ασκεί ο τόπος και η επαφή που αναπτύσσουν οι 50 ξένοι συμμετέχοντες (οι Ελληνες είναι 8) με τη Νίσυρο. Από την άλλη, η κοινή για όλους διαδικασία της συγγραφής: επίπονη, δαιδαλώδης, βασανιστική.
Παρακολουθώντας λίγες ώρες μαθημάτων, αναρωτήθηκα: γιατί το σενάριο αποτελεί τη βασική αιτία κακοδαιμονίας του ελληνικού κινηματογράφου; Τα τελευταία χρόνια που το ελληνικό σινεμά διακρίνεται στο εξωτερικό, αποσπώντας επαίνους και βραβεία, τι άλλαξε; Ανάμεσα στις πολλές απαντήσεις που μπορεί να δώσει κανείς, επιλέγω μία: η σχέση με την πραγματικότητα. Καθάρισε το βλέμμα, οι νεότερες γενιές δεν υπεκφεύγουν, αναγνωρίζουν την ταυτότητα της χώρας και των ανθρώπων της, είναι πιο πρόθυμες να ανοίξουν διάλογο με τον εαυτό (τους). Δεν μιμούνται μια άλλη κινηματογραφική γλώσσα, καλλιεργούν, με τις δυσκολίες και τις αμηχανίες ενός ξεκινήματος, τη δική τους. Νέοι άνθρωποι, που έχουν περάσει μέσα από ανοικτές, διεθνείς, εκπαιδευτικές διαδικασίες, επιλέγουν να στήσουν μια ιστορία για και στη χώρα προέλευσης. Οσο κι αν είναι κατασκευασμένη (όπως στην περίπτωση του Λάνθιμου) δεν παύει να είναι αυθεντική και, ως εκ τούτου, να έχει εκφραστική δύναμη και προοπτική.
Τα ελληνικά σενάρια που αναπτύσσονται στη Νίσυρο είναι μέρος του νέου ελληνικού αφηγήματος. Ο Τζώρτζης Γρηγοράκης, η Χριστίνα Κουτσοσπύρου, η Αφροδίτη Νικολαΐδου, και πολλοί ακόμα, με ονόματα περισσότερο, λιγότερο ή ελάχιστα γνωστά, στα πρώτα τους βήματα αρθρώνουν τη δική τους γραφή. Η δική τους «σεναριακή» αρχή προοιωνίζεται και μια καλύτερη συνέχεια, ανάπτυξη – προοπτική. Οχι αποκλειστικά κινηματογραφική.