Ηταν η χειρότερη σεζόν της εγχώριας τηλεόρασης; Μπορεί, αλλά οι φανατικοί του σπουδαίου αυτού μέσου απολαύσαμε μερικά από τα καλύτερα διεθνή προϊόντα –Girls, House of Gards, Sherloc, Game of Thrones, Downton Abbey– αξιοποιώντας τις ιντερνετικές δυνατότητες και τις ευκολίες της συνδρομητικής. Αναζητήσαμε στα ελληνικά κανάλια τις μικρές οάσεις ξένων σειρών και αφήσαμε την υπόλοιπη τηλεόραση να βουλιάζει σε ένα δικό της Game of Thrones α λα γκρεκ. Σε έναν σκληρό τηλεοπτικό χειμώνα, με τις λυσσώδεις μάχες για μικροποσοστά τηλεθέασης να διεξάγονται σε παγωμένα τοπία μιας πρωτόγονης τηλεοπτικής εποχής, με τις ίντριγκες, πτώσεις από θρόνους, ψευτοσυμμαχίες και λυκοφιλίες να αφορούν τον μικρόκοσμο του όλο και πιο απομονωμένου, από τις πραγματικές εξελίξεις της κοινωνίας, τηλεοπτικού μας σύμπαντος.
Είναι αλήθεια ότι, σε εποχές ύφεσης, δεν μπορεί η τηλεόραση να ανακάμψει. Σε αυτήν αντανακλώνται και μάλιστα με την πιο άγρια μορφή τους όλα τα συσσωρευμένα προβλήματα και ελαττώματα της εποχής που προηγήθηκε. Θυμόμαστε άλλωστε την τηλεοπτική εικόνα της πάλαι ποτέ ευφορίας του τόπου, η οποία είχε, όλα και καθ’ υπερβολή, τα χαρακτηριστικά του εγχώριου μοντέλου της, αυτού εντέλει, το οποίο οδήγησε στην κατάρρευση και την κρίση. Εκεί, στις τηλεοπτικές οθόνες παρακολουθήσαμε επί δύο δεκαετίες τον τόπο να αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, αναδεικνύοντας ήθη και πρότυπα ενός κόσμου που ήθελε να συμφιλιωθεί βιαστικά με το παρελθόν και με τα ελαττώματά του –εθίστηκε μάλιστα να τα καταναλώνει ψυχαγωγούμενος με αυτά και χειροκροτώντας τα–, να ξεχαστεί στη μέθη μιας αφασικής κατανάλωσης υπερπηδώντας κάθε ενδιάμεσο «εμπόδιο» ως την κατάκτηση του ονείρου της δήθεν προόδου. Κάπως έτσι μπερδέψαμε την πραγματική πρόοδο, πνευματική και οικονομική, με τη μιντιακή φαντασμαγορία. Για την ακρίβεια την ταυτίσαμε.
Αρωγός σε αυτή τη σύγχυση μια τηλεόραση, η οποία αξιοποίησε την τεχνολογική εξέλιξη και τις έτοιμες συνταγές ψυχαγωγίας, χωρίς κανένα εμπόδιο και έλεγχο, χωρίς καμιά σπουδή για τη δημιουργία ενός εθνικού σχεδίου ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της κοινωνίας. Αντιθέτως στα μεν τηλεπαράθυρα αποθεωνόταν το πελατειακό κράτος με μεσάζοντες τους τηλεαστέρες των πάνελ, ενώ μια σπάταλη, ασυντόνιστη τηλεοπτική παραγωγή αναμασούσε ήθη και πρότυπα του ασπρόμαυρου σινεμά και των επιθεωρήσεων του Δελφινάριου, ακινητοποιώντας την κοινωνία στον χρόνο.
Πάντως απάντηση στο ερώτημα τι είναι τηλεόραση, δεν φαίνεται να έχουμε δώσει ακόμη με σαφήνεια. Γι’ αυτό και φυτρώνουν τα κανάλια σαν μανιτάρια –με την κρίση να μαίνεται, ένα κανάλι κλείνει, τρία ανοίγουν– όταν παντού στον κόσμο αποτελεί εδραιωμένη συνείδηση ότι η λειτουργία της τηλεόρασης είναι συνδεδεμένη με την αγορά και ακολουθεί το δικό της συγκεκριμένο μοντέλο οικονομικής, άρα και πολιτισμικής ανάπτυξης.
Τέτοια ώρα, τέτοια λόγια για την ελληνική τηλεόραση, που δεν δείχνει να έχει δυνάμεις για κανένα μοντέλο ανάπτυξης. Εν τω μεταξύ στον υπόλοιπο κόσμο το μέσο αλλάζει, οι ιντερνετικές υπηρεσίες αναδιαμορφώνουν τα προϊόντα του στον τομέα τόσο της ενημέρωσης, όσο και της ψυχαγωγίας, ενώ οι απαιτήσεις από την αισθητική εικόνας και σεναρίων έχουν απογειωθεί.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, μια εκδρομή στο «Κάτω Παρτάλι» της επιθεωρησιακής σάτιρας των ίδιων πάντα «φαντασμάτων» της χθεσινής αφασικής Ελλάδας και χαριτωμένες πινελιές προοδευτικότητας από την πολύ πρόχειρα προσαρμοσμένη στα ελληνικά δεδομένα «Μοντέρνα οικογένεια», κάθε άλλο παρά τηλεοπτική «άνοιξη» προοιωνίζονται. Οσο για τα «κουρέλια» των αλλοτινών τάλεντ σόου διασημοτήτων, στην τηλεόραση της ύφεσης, «τραγουδούν» τόσο παράφωνα, που προκαλούν θλίψη. Δεν έχει καν νόημα να ασχοληθούμε με πρόσωπα και εκπομπές που έχουν καταφανώς εξαντλήσει τα όριά τους και όσο παραμένουν, απλώς συμβάλλουν στη διεύρυνση της ψαλίδας μεταξύ ενός κοινού που γερνάει και μένει απλώς προσκολλημένο στις παλιές του συνήθειες, αλλά δεν διαθέτει οικονομική δυναμική και ενός ανήσυχου και απαιτητικού κοινού, το οποίο αναζητεί από κανάλι σε κανάλι και ξεχωρίζει προγράμματα που το ικανοποιούν, χωρίς να είναι πιστό με την έννοια των παλιών, ξεπερασμένων και αυτών, μετρήσεων τηλεθέασης.
Δεν παραγνωρίζουμε ότι η εξέλιξη της τηλεόρασης είναι μια αργή διαδικασία, η οποία παραμένει συχνά στα επουσιώδη, σε μικρές ανανεώσεις της εικόνας προκειμένου να εξυφάνει την αίσθηση συνέχειας δίχως κενά, να βουλώσει τρύπες της ιστορίας και να συρράψει τα σπαράγματα μιας κοινωνίας, της οποίας τη συνοχή απειλεί ο ίλιγγος των αλλαγών από την ξέφρενη ευφορία στη βαθιά απογοήτευση.
Εδώ ακριβώς είναι και το πρόβλημα της εγχώριας τηλεόρασης. Η διαδικασία εξέλιξής της ακολούθησε άλματα αποσπασματικά και ασύνδετα, βυθίστηκε σε τέλματα της πολιτικής ασφυξίας, ανασύρθηκε με βιασύνη για να αποτελέσει το επίκεντρο του οικονομικοκοινωνικού τυφώνα των εποχών της αφασίας, έφτασε μέχρι το σκοτάδι του ΕΡΤικού της πάλαι ποτέ άλλοθι, ελπίζοντας στην αυγή μιας ανανέωσης, χωρίς και πάλι να θέσει τις αρχές και τους στόχους ενός νέου περιβάλλοντος, ενός εθνικού σχεδίου για το είδος και το επιχειρηματικό μέγεθος αυτού του τόσο σημαντικού τομέα για τη λειτουργία των σύγχρονων δημοκρατιών.