Την ώρα που η καρδιά των φιλάθλων χτυπάει στη Βραζιλία, το τελευταίο διάστημα ολοένα και περισσότερα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου αμαυρώνουν την εικόνα της βασίλισσας των σπορ, ρίχνοντας φως σε σκάνδαλα διαφθοράς: δωροδοκίες αξιωματούχων, ύποπτοι φιλικοί αγώνες μεταξύ εθνικών ομάδων και άλλα. Αυτά τα νέα στεναχωρούν, αλλά δεν προκαλούν έκπληξη.
Η χειραγώγηση αγώνων είναι μια «θλιβερή και σοβαρή πραγματικότητα», όπως σχολίασε ο πρόεδρος της UEFA Μισέλ Πλατινί. Μπορεί να είναι θλιβερή για τους φιλάθλους που απομακρύνονται από τα γήπεδα, για τους παίκτες που βλέπουν τις καριέρες τους να καταστρέφονται, για τις ομάδες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα λόγω απομάκρυνσης των χορηγών. Για κάποιους όμως, η πραγματικότητα αυτή είναι κερδοφόρα, όταν ο στοιχηματισμός στον αθλητισμό (νόμιμος και παράνομος) εκτιμάται σε πολλά εκατομμύρια δολάρια. Και αυτοί συνήθως προέρχονται από κυκλώματα οργανωμένου εγκλήματος που εκμεταλλεύονται τα κανάλια του διαδικτυακού στοιχηματισμού για να ξεπλύνουν χρήμα.
Η ελληνική κοινή γνώμη, τρία χρόνια πριν, ήρθε αντιμέτωπη με τη ζοφερή πραγματικότητα του φαινομένου. Μπορεί οι υποθέσεις των στημένων παιχνιδιών να έχουν πάρει τον δρόμο της Δικαιοσύνης, εντούτοις το πρόβλημα είναι ορατό, όπως εντοπίστηκε και από τις αντιλήψεις των Ελλήνων ποδοσφαιριστών που καταγράφηκαν στην τελευταία έρευνα της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαιριστών (FIFPro). Η άγνοια κινδύνου γύρω από τον στοιχηματισμό και τον εθισμό στα τυχερά παιχνίδια, καθώς και η άγνοια των κανόνων και της νομοθεσίας εντοπίστηκε και από τη Διεθνή Διαφάνεια-Ελλάδος στα εκπαιδευτικά σεμινάρια που διενεργεί στους νέους ποδοσφαιριστές.
Η διαφύλαξη της ακεραιότητας του αθλητισμού έχει αναδειχθεί στην παγκόσμια ατζέντα. Ηδη βρίσκεται στα σκαριά η συνθήκη κατά της χειραγώγησης Αθλητικών Αγώνων που ετοιμάζει το Συμβούλιο της Ευρώπης, ενώ σφυρηλατούνται διεθνείς συνεργασίες μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα. Κοινός παρονομαστής όλων των πρωτοβουλιών είναι η πρόληψη.
Προς αυτή την κατεύθυνση εργάστηκε το διάστημα 2013-2014 η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς σε συνεργασία με τη Super League στο πλαίσιο του πιλοτικού της προγράμματος «Εντιμη συμπεριφορά στο ποδόσφαιρο: η ομάδα σου. Η καριέρα σου. Η ευθύνη σου», όπου 659 νεαροί παίκτες εκπαιδεύτηκαν για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τον προκαθορισμό αγώνων, τον εθισμό στα τυχερά παιχνίδια καθώς και τρόπους που μπορούν να προστατευθούν. Στόχος μας ήταν να βοηθήσουμε άτομα εκτεθειμένα στο ρίσκο (όπως είναι οι ποδοσφαιριστές) να δημιουργήσουν έγκαιρα αντιστάσεις στη διαφθορά, συνειδητοποιώντας τις συνέπειες που θα έχουν αν δεν αντιδράσουν. Παράλληλα, προσπαθήσαμε να μιλήσουμε τη γλώσσα τους, ώστε το μήνυμά μας να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματικό, μέσα από μια διαδικτυακή εκπαιδευτική εφαρμογή, το www.football-integrity.gr. Τέλος, θέλοντας να διατηρήσουμε την προσπάθειά μας ζωντανή, εκπαιδεύσαμε 96 προπονητές σε μεθοδολογία ώστε με τη σειρά τους να διενεργήσουν αντίστοιχα σεμινάρια στις ομάδες τους.
Υπάρχει χώρος για ουσιαστικές παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες, οι οποίες θα μπορούσαν να ενδυναμώσουν την ακεραιότητα του ποδοσφαίρου. Ο θεσμός του whistleblowing (δηλαδή της αποκάλυψης πληροφοριών για υποθέσεις διαφθοράς), μπορεί να καταπολεμήσει ουσιαστικά το φαινόμενο των στημένων παιχνιδιών, διότι ενθαρρύνει την αποκάλυψη διεφθαρμένων πρακτικών που λειτουργούν υπογείως και που είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν και να εξιχνιαστούν από τους αρμόδιους φορείς. Καλές πρακτικές υπάρχουν, είτε με τη μορφή γραμμής υποστήριξης (helpline) -όπως εγκατέστησε η σκωτσέζικη Λίγκα- είτε με τη μορφή Συνηγόρου του Ποδοσφαιριστή – κατά το μοντέλο που εφαρμόζουν η Γερμανία και η Αυστρία. Αυτό που έχει ουσία είναι να υπάρχει βούληση και συνεργασία από την πλευρά των ποδοσφαιρικών φορέων για την ορθή, αξιόπιστη και ανεξάρτητη λειτουργία ενός τέτοιου μηχανισμού, ώστε να εμφυσήσει εμπιστοσύνη στο 45% των νεαρών ποδοσφαιριστών που στις αξιολογήσεις του σεμιναρίου μας δηλώνουν ότι θα απέφευγαν να αναφέρουν τυχόν προσεγγίσεις. Η Διεθνής Διαφάνεια θα είναι στο πλάι των φορέων σε μια τέτοια προσπάθεια. Ενα δεύτερο πεδίο παρέμβασης είναι η εκπαίδευση. Χρειάζεται μια πιο συντονισμένη δράση στη διενέργεια εκπαιδεύσεων γύρω από τους κινδύνους του στησίματος αγώνων, του εθισμού στον τζόγο και τους τρόπους αντιμετώπισης. Η Διεθνής Διαφάνεια με τη Super League έκαναν την αρχή, αναπτύσσοντας εξειδικευμένο εκπαιδευτικό υλικό για τους νεαρούς παίκτες. Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν αναπτυχθεί από την ΕΠΟ, τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αμειβομένων Ποδοσφαιριστών, αλλά και εκτός ποδοσφαίρου – όπως στον χώρο του βόλεϊ μέσω του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Αθλητών. Χρειάζεται καλύτερος συντονισμός και η συνδρομή όλων ώστε τα σεμινάρια αυτά να πραγματοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα από όλους τους φορείς για όλους τους εμπλεκομένους, αφυπνίζοντάς τους για το πρόβλημα των στημένων αγώνων.
Το καθαρό ποδόσφαιρο είναι προς το συμφέρον όλων. Ας δημιουργήσουμε ένα εθνικό μέτωπο, ώστε, μέσα από δράσεις πρόληψης και εκπαίδευσης με τη συνδρομή όλων των φορέων, να καλλιεργήσουμε νοοτροπία μηδενικής ανοχής και ακεραιότητας.
* Ο κ. Κώστας Μπακούρης είναι πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος