Μετά τη ζημιά, είναι σημαντικό να μαζευτούν γρήγορα τα σπασμένα. Συνήθως αυτό δεν γίνεται, επειδή υπάρχουν διαφωνίες για το ποιος θα πληρώσει τη ζημιά, οπότε η κατάσταση επιδεινώνεται για όλους. Στο σημείο αυτό βρίσκεται η υπόθεση των προβληματικών επιχειρηματικών δανείων.
Και όπως επισημαίνει ο ΣΕΒ, ανάλογα με τη διαχείρισή του θα διαμορφωθεί ο επιχειρηματικός χάρτης και η φυσιογνωμία της ελληνικής οικονομίας τα επόμενα χρόνια. Αυτό έγινε στο παρελθόν, με την κλωστοϋφαντουργία, τα ναυπηγεία κ.λπ.
Το πρόβλημα είναι πολύπλοκο και απαιτεί άνοιγμα της εγχώρια αγοράς σε νέους τρόπους χρηματοδότησης και διοίκησης επιχειρήσεων. Επιπλέον όμως χρειάζεται να αποφύγουμε τις γενικεύσεις. Προφανώς δεν είναι όλοι ίδιοι και όλες οι εταιρείες δεν καταρρέουν για τον ίδιο λόγο. Στο πρόσφατο παρελθόν έχουμε δει εταιρείες, οι ιδιοκτήτες των οποίων τις υπερχρέωσαν προκειμένου να αποκτήσουν οι ίδιοι προσωπικά, ακριβά ακίνητα ή κι άλλα περιουσιακά στοιχεία. Υπήρξαν όμως και εταιρείες που έκαναν επιλογές που αποδείχθηκαν λάθος και οι διοικούντες υπεραισιόδοξοι. Η διαχείριση όλων των περιπτώσεων δεν μπορεί να είναι ίδια. Αυτό που χρειάζεται είναι να διαμορφωθεί το πλαίσιο που θα προσφέρει πολλές εναλλακτικές λύσεις.
Στην Ιρλανδία, η κυβέρνηση δημιούργησε νέο οργανισμό, τον ΝΑΜΑ (National Asset Management Agency), ο οποίος αγόρασε από τις τράπεζες τα «κόκκινα» δάνεια στη μισή τιμή. Οι τράπεζες που απορροφούσαν μεγάλο μέρος της ζημίας ενισχύθηκαν με κρατικά κεφάλαια και έτσι καθάρισαν από τα μη εξυπηρετούμενα προβληματικά δάνεια. Η λύση αυτή δεν είναι εφικτή στην Ελλάδα, γιατί το Δημόσιο δεν έχει τη δυνατότητα να αναλάβει επιπλέον βάρος.
Ενδεχομένως, χρειάζεται να θεσμοθετηθούν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης των εταιρειών, πέρα από τις τράπεζες. Να μειωθεί το κόστος μεταβίβασης μετοχικών ποσοστών και άλλων περιουσιακών στοιχείων των εταιρειών ώστε να διευκολυνθεί η αλλαγή ιδιοκτησίας των εταιρειών. Να γίνουν κινήσεις που θα διευκολύνουν τις τιτλοποιήσεις επιχειρηματικών δανείων ώστε να ενισχυθεί η εξασφάλιση ιδιωτικής χρηματοδότησης από τις αγορές.
Σε όλα αυτά τα «άγνωστα νερά» περιμέναμε μεγαλύτερη συμβολή με τεκμηριωμένες προτάσεις από τον ΣΕΒ. Απρόσμενα, ήρθε η έκπληξη με την ανάδειξη (από τον ΣΕΒ) του «ηθικού κινδύνου» στη διαχείριση του θέματος.
Τα ηθικά διλήμματα είναι ατελείωτα. Δεν πρέπει να δικαιωθούν όσοι είναι κατά σύστημα ασυνεπείς. Ποιο είναι το ηθικό έρεισμα των τραπεζών που διασώθηκαν από τους φορολογούμενους αν δεν εφαρμόσουν τους ίδιους όρους διάσωσης στις επιχειρήσεις πελάτες τους; Προφανώς υπάρχει ηθικός κίνδυνος και για όσους έδιναν κρατικές εγγυήσεις σε ιδιωτικές και κρατικές επιχειρήσεις ώστε να δανειστούν εύκολα από τις τράπεζες. Είναι επίσης ανήθικο εταιρείες που ανήκουν πλέον σε τράπεζες να διευκολύνονται με εγγυητικές κ.λπ. έναντι ανταγωνιστών τους που είναι «κανονικές» εταιρείες, όπως συμβαίνει σήμερα.
Ωστόσο το ζήτημα δεν εξαντλείται στην «ηθικολογική» αναζήτηση του καλού και του κακού. Αντίθετα, έτσι καλλιεργείται κλίμα εμπάθειας και γενικεύσεων που δεν συμβάλλει στη διαμόρφωση λύσης και απλά σπρώχνει το ζήτημα στο μέλλον. Να λυθεί στην πράξη. Πρακτικά και το θέμα αυτό μπορεί να «λυθεί» με επέκταση της καταστροφής, όπως έγινε με πολλούς κλάδους της βιομηχανίας.