Εχω προσέξει τελευταία από τον Τύπο ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός εκείνων που παρότρυναν την κυβέρνηση να πάρει μέτρα για τον επαναπατρισμό των κεφαλαίων, ακόμη κι αν αυτά έχουν σχηματιστεί με παράνομες διαδικασίες, που βρίσκονται στο εξωτερικό. Αναγνωρίζουν βέβαια το πρόβλημα της ηθικής τάξης που εγείρεται, εντούτοις προτείνουν όπως η κυβέρνηση προβεί στη νομιμοποίησή τους.
Η θέση αυτή είναι αντίθετη με αυτήν της Διεθνούς Διαφάνειας. Σε ζητήματα ηθικής τάξης, η πολιτεία οφείλει να ενεργεί χωρίς να ενδίδει σε φωνές που επικαλούνται έναν υποτιθέμενο «ρεαλισμό». Οι κανόνες της ακεραιότητας και της διαφάνειας δεν νοείται να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Ούτε συμφωνούμε με τη θέση ότι δεν υπάρχουν, δήθεν, επιπτώσεις από τέτοιες υπερβάσεις και «αβαρίες». Αντιθέτως, οι επιπτώσεις είναι τεράστιες και συνδέονται με την κρίση στην κοινωνία, την πολιτική κρίση και την οικονομική κρίση. Στο παρελθόν, έχουμε πολλές φορές προκρίνει «ρεαλιστικές» επιλογές έναντι των επιταγών που ορίζονται από την ηθική και τα αποτελέσματα ήταν οικτρά. Τα παραδείγματα είναι πολλά: από τα λιγότερο οδυνηρά, όπως η επιστροφή πινακίδων στο τέλος του χρόνου ή προ των εκλογών, μέχρι τα πιο σοβαρά, όπως η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, οι διευκολύνσεις σε παραβάτες φορολογικού δικαίου κ.λπ. Είναι αποφάσεις που αλλοιώνουν συνειδήσεις και εμπεδώνουν την πεποίθηση ότι αργά ή γρήγορα η εκτεταμένη παρανομία οδηγεί νομοτελειακά στην κρατική παρέμβαση για τη νομιμοποίησή της.
Η κρίση που βιώνουμε έπρεπε να μας είχε διδάξει ότι στον πυρήνα της ελλοχεύει η διαφθορά και το έλλειμμα αξιών. Είναι εξάλλου κοινώς αποδεκτό ότι οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, όπως σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής, καθώς και ως προς την ασφάλεια, δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά εάν δεν παρθούν πρώτα μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Είναι, επομένως, μεγάλο λάθος να νομιμοποιήσουμε την επαναφορά των συγκεκριμένων κεφαλαίων, με τη δικαιολογία ότι το επιβάλλει μια «ρεαλιστική» προσέγγιση περί βελτίωσης της ρευστότητας ή περί επιτυχίας των τραπεζών στο επόμενο stress test κ.λπ. Υπάρχει το ενδεχόμενο μιας βραχυπρόθεσμης ωφέλειας, μακροπρόθεσμα όμως μια τέτοια ενέργεια θα αποτελέσει τροχοπέδη στην προσπάθειά μας να αλλάξουμε τη νοοτροπία, την κουλτούρα μας. Τέτοιες «ρεαλιστικές» επεμβάσεις μάς απομακρύνουν από γενικούς στόχους, όπως η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτείας και πολιτών, η δημιουργία των προϋποθέσεων μιας δίκαιης κοινωνίας, η επαναφορά των θεμελιακών αρχών της ακεραιότητας, της νομιμότητας, της αξιοκρατίας. Οφείλουμε να αναδείξουμε πρότυπα ηγετών με τα οποία η νέα γενιά να επιζητεί ταυτίσεις. Ολα αυτά τα έχει ανάγκη η χώρα μας και αποτελούν προϋποθέσεις για μια πραγματική μακροχρόνια ανάκαμψη τόσο σε ηθικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Μια στροφή στον «ρεαλισμό» που αψηφά τους μακροπρόθεσμους στόχους θα δώσει το μήνυμα στην κοινωνία ότι τίποτα δεν αλλάζει. Το κράτος με μια τέτοια επιλογή θα προβεί επίσημα σε ξέπλυμα χρήματος, ενθαρρύνοντας τον παράνομο πλουτισμό και, παράλληλα, συντηρώντας τη φτώχεια και την αδικία.
Πρέπει να αποτελέσει συνείδηση ότι η οικονομική κρίση δεν καταπολεμάται με «ενέσεις ρευστότητας» και άλλες οικονομικές συνταγές που ενδεχομένως μπορούν να φέρουν βραχυπρόθεσμα οφέλη. Η κρίση θα καταπολεμηθεί μόνο εάν αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τη διαφθορά, εάν οικοδομήσουμε ένα πραγματικό κράτος δικαίου, εάν βάλουμε τέλος στις αυθαιρεσίες και εάν ανακτήσουμε τις αξίες που ξεχάσαμε, τις προϋποθέσεις μιας πολιτισμένης κοινωνίας. Εάν δηλαδή αποκαταστήσουμε την ηθική τάξη.
Οι διεφθαρμένες κοινωνίες δεν ευημερούν, τουναντίον παραμένουν φτωχές και το βάρος αυτό φέρουν τα συνήθη υποζύγια. Οι Δείκτες Αντίληψης της Διαφθοράς που δημοσιεύει σε ετήσια βάση η Διεθνής Διαφάνεια και οι έρευνες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ περιλαμβάνουν παραδείγματα σύνδεσης της διαφθοράς με την ένδεια χωρών, παρά το γεγονός ότι ορισμένες από αυτές είναι «πλούσιες» σε πρώτες ύλες. Η διαφθορά δημιουργεί τη φτώχεια, και όχι το αντίθετο. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε μια πολιτική ηγεσία που θα αντιληφθεί τα πραγματικά προβλήματα της χώρας, θα σταθεί στο ύψος της και θα λάβει τις σωστές αποφάσεις, με γνώμονα το αξίωμα ότι η προϋπόθεση της πραγματικής οικονομικής ανάπτυξης βρίσκεται στους κανόνες διαφάνειας και στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Η επιλογή είναι δική μας.
* Ο κ. Μπακούρης είναι πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.