Προς έναν νέο χάρτη της Μέσης Ανατολής;

Προς έναν νέο χάρτη της Μέσης Ανατολής;

2' 32" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι πρόσφατες στρατιωτικές επιτυχίες του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και της Συρίας (Islamic State of Iraq and Sham-ISIS), η κατάληψη της Μοσούλης και η ανακήρυξη ισλαμικού κράτους στα ελεγχόμενα από το ίδιο εδάφη του Ιράκ και της Συρίας ανεκίνησαν μια συζήτηση που είχε ξεκινήσει ήδη από την έναρξη των αραβικών εξεγέρσεων το 2011. Η νομιμοποίηση των κρατών της Μέσης Ανατολής καθώς και των συνόρων τους ήταν συνδεδεμένη με αποικιακού τύπου διευθετήσεις των τελών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η Συμφωνία Σάικς-Πικό (Sykes-Picot Agreement), που έλαβε το όνομά της από τα ονόματα του Βρετανού και του Γάλλου διαπραγματευτή, προέβλεπε το 1916 τη διαίρεση των μεσανατολικών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ζώνες βρετανικής και γαλλικής επιρροής. Η εφαρμογή αυτής της συμφωνίας μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου συνέβαλε τα μέγιστα στη χάραξη των συνόρων και την ανάδυση των συγχρόνων κρατών της Μέσης Ανατολής, του Ιράκ, της Συρίας, του Λιβάνου, της Ιορδανίας αλλά και του Ισραήλ. Τα σύνορα μεταξύ της βρετανικής και της γαλλικής ζώνης επιρροής απετέλεσαν εν πολλοίς τα σύνορα μεταξύ Ιράκ και Συρίας.

Παρά τις περί του αντιθέτου υποσχέσεις, η αποτυχία του παναραβισμού να ενώσει κατά τον Ψυχρό Πόλεμο όλα τα κράτη της Μέσης Ανατολής και η ανάδυση ισχυρών απολυταρχικών κρατών στη Συρία και το Ιράκ οδήγησε στην εντύπωση της σταθερότητος των αποικιακών συνοριακών διευθετήσεων. Τούτο άλλαξε με την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 που οδήγησε στην κατάλυση του καθεστώτος Χουσεΐν. Η μετατροπή του Ιράκ σε ομοσπονδιακό κράτος, η αύξηση της επιρροής του κουρδικού στοιχείου αλλά και η αποξένωση του σουνιτικού στοιχείου του Ιράκ λόγω της πολιτικής της κυβερνήσεως Μαλίκι συνέτειναν στην αποδυνάμωση της κρατικής υποστάσεως του Ιράκ. Η συριακή εξέγερση του 2011 μπορεί να μην οδήγησε στην κατάλυση του καθεστώτος Ασαντ, συνέβαλε ωστόσο στη συρρίκνωση της ισχύος του και την αμφισβήτηση των συνόρων της χώρας.

Ελέγχοντας δύο μεγάλες πόλεις σε Ιράκ και Συρία, τη Μοσούλη και τη Ράκκα, συνοριακές διαβάσεις μεταξύ των δύο κρατών και σημαντικές εκτάσεις στις κοιλάδες των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, το ISIS φιλοδοξεί να αποτελέσει πόλο έλξεως των απανταχού της γης σουνιτών φονταμενταλιστών. Απευθυνόμενος στα αντιαποικιακά ένστικτα της αραβικής κοινής γνώμης ο ηγέτης του Αμπουμπάκρ αλ-Μπαγντάντι ανακήρυξε μαζί με την ίδρυση ισλαμικού κράτους και την ακύρωση των συνοριακών ρυθμίσεων της Συμφωνίας Σάικς-Πικό. Οι πληροφορίες για την έκδοση φετβά που επιβάλλει την κλειτοριδεκτομή στον γυναικείο πληθυσμό της υπό τον έλεγχό του περιοχών της Συρίας και του Ιράκ προκάλεσαν αποτροπιασμό στη διεθνή κοινή γνώμη, υπενθύμισαν ωστόσο πόσο έωλες ήταν οι προσδοκίες ότι η ανατροπή των απολυταρχικών καθεστώτων στη Μέση Ανατολή θα οδηγούσε κατ’ ανάγκην σε καθεστώτα πιο φιλελεύθερα και δημοκρατικά. Η αποφυγή των επιχείρων ωστόσο μπορεί να απαιτήσει την κινητοποίηση ή και την παρέμβαση της διεθνούς κοινότητος. Η πιθανότητα παρεμβάσεως εναντίον της κύριας αντικαθεστωτικής δυνάμεως στη Συρία έναν μόλις χρόνο μετά την παρ’ ολίγον επέμβαση κατά του καθεστώτος Ασαντ υπογραμμίζει την αποτυχία της πολιτικής των δυτικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Η εγγύηση των συνόρων Ιράκ και Συρίας αποτελεί πλέον το ελάχιστο ζητούμενο.

* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή