Αυτό τον καιρό βλέπουμε τι σημαίνει η έλλειψη αξιόπιστου συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης. Η χαλάρωση των πολιτικών δεσμών και των γεωστρατηγικών ισορροπιών που σχηματίστηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οδηγεί σε περιφερειακές συγκρούσεις, οι οποίες ενώ μπορεί να επηρεάζονται από μεγαλύτερες δυνάμεις δεν υπάρχουν ούτε οι μηχανισμοί ούτε η βούληση για την επιβολή ειρήνης. Μετά τις αποτυχίες της στρατιωτικής τους εμπλοκής στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν την τελευταία δεκαετία, οι ΗΠΑ εμφανίζουν τάσεις απομόνωσης. Καμία άλλη χώρα, όμως, δεν έχει τη στρατιωτική, οικονομική και τεχνολογική ισχύ της Αμερικής, η οποία παραμένει η δύναμη που μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις όσο καμία άλλη.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, λοιπόν, να γνωρίζει κανείς τις σκέψεις του Αμερικανού προέδρου λίγες μέρες αφότου έδωσε εντολή στις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ να επέμβουν στο Ιράκ, μετά την αποχώρηση από εκεί το 2011. Ο Μπαράκ Ομπάμα μίλησε στους New York Times την περασμένη Παρασκευή (8 Αυγούστου) για τα φλέγοντα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής αλλά και για το «δυσλειτουργικό» πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ. Οι απόψεις του, όσον αφορά την έλλειψη συνεννόησης των πολιτικών δυνάμεων και την ανάγκη για ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς, ισχύουν για κάθε χώρα.
Στη συνέντευξη, ο Ομπάμα δεν δίστασε να παρομοιάσει τα προβλήματα της αμερικανικής πολιτικής σκηνής με αυτά που ευθύνονται για πολλές αιματηρές συγκρούσεις στον κόσμο. Υπογράμμισε, μάλιστα, ότι ο μεγαλύτερος εχθρός που αντιμετωπίζει η Αμερική είναι εσωτερικός. Εξήγησε ότι ενώ πολλά πάνε καλά -όπως η ανάπτυξη νέων πηγών ενέργειας, η καινοτομία και η αναπτυσσόμενη οικονομία- η χώρα δεν θα πετύχει όσα μπορεί εάν τα δύο κόμματα δεν υιοθετήσουν τη νοοτροπία που η Ουάσιγκτον ζητεί από τους σιίτες, τους σουνίτες και τους Κούρδους, από τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους: να καταλάβουν ότι πρέπει να συνεργαστούν, να μην κυριαρχεί η νοοτροπία νικητών και ηττημένων. «Η πολιτική μας δυσλειτουργεί», είπε ο πρόεδρος, σημειώνοντας ότι οι τρομεροί διχασμοί της Μέσης Ανατολής «είναι μια προειδοποίηση για εμάς: οι κοινωνίες δεν μπορούν να λειτουργήσουν εάν οι πολιτικές ομάδες υιοθετούν μαξιμαλιστικές θέσεις». Ο Ομπάμα σημείωσε ότι εκλογικά μαγειρέματα, η «βαλκανιοποίηση» των μέσων ενημέρωσης και το ανεξέλεγκτο πολιτικό χρήμα υπονομεύουν την ικανότητα των ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν με εθνική ενότητα τις μεγάλες προκλήσεις. «Ολοένα και περισσότερο, πολιτικοί επιβραβεύονται επειδή υιοθετούν τις πιο ακραίες, μαξιμαλιστικές θέσεις», είπε. «Και αργά ή γρήγορα, πληρώνεις το τίμημα».
Είναι αξιοσημείωτο ότι ενώ οι ΗΠΑ πάντα λειτουργούν «αφ’ υψηλού», χωρίς να είναι αναγκασμένες να συμβιβάζονται με αντιπάλους, όπως συνιστούν σε άλλους λαούς να κάνουν, ο Ομπάμα πιστεύει ότι η χώρα του κινδυνεύει από το ίδιο πρόβλημα που μαστίζει τόσες περιοχές του πλανήτη – τις απαιτήσεις ακραίων ομάδων. Πέρα από τις εθνικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές και πολιτικές διαφορές που διχάζουν λαούς, ίσως η μεγαλύτερη διαφορά βρίσκεται αλλού – μεταξύ αυτών που μπορούν να συνυπάρχουν με άλλους και αυτών που θέλουν να επιβάλλουν τη δική τους βούληση σε όλους. Η μόνη λύση γι’ αυτό το πρόβλημα είναι ισχυροί κρατικοί θεσμοί, οι οποίοι μπορούν να εξασφαλίσουν την ισονομία, την ισορροπία, τη συνύπαρξη.
Το Ισλαμικό Κράτος, με την ακραία βαναυσότητά του, πραγματοποιεί αυτό που κάθε «ασυμβίβαστος» θέλει – να εξαφανιστεί ο άλλος. Τη νοοτροπία αυτή τη συναντάμε σε όλο τον κόσμο, αλλά στη Μέση Ανατολή βρίσκεται συνεχώς σε έξαρση. Η απουσία φυσικών συνόρων μεταξύ λαών σήμαινε πάντα ότι η ισχυρότερη ομάδα μιας εποχής υποτάσσει τις άλλες. Σήμερα, όμως, τα πράγματα είναι ακόμη πιο επικίνδυνα. Μειονότητες -όπως οι χριστιανοί και οι γιαζιντί του Ιράκ- έμαθαν να υπομένουν και να ελπίζουν για καλύτερες μέρες. Ωσπου, ξαφνικά, μέσα στον 21ο αιώνα, αντιμέτωποι με τον θάνατο, οι άνθρωποι αυτοί είχαν μία μόνο επιλογή – τη φυγή. Μέσα σε λίγες μέρες, δύο από τις αρχαιότερες κοινωνίες του κόσμου εγκατέλειψαν τις εστίες τους. Οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες βρήκαν ευκαιρία για έναν «καλό πόλεμο», μετά την καταστροφική εισβολή των ΗΠΑ και Βρετανίας στο Ιράκ το 2003. Αρκεί να μάθουν το «μάθημα» της Λιβύης, όπως το ονομάζει ο Ομπάμα. Ενώ το ΝΑΤΟ πέτυχε τον στόχο του -την ανατροπή του δικτάτορα Καντάφι- δεν έγινε καμία κίνηση να θεσπιστούν θεσμοί που θα εξασφάλιζαν τη σταθερότητα στη χώρα. Οσο οι διεθνείς οργανισμοί δεν μπορούν να επιβάλουν θεσμούς που εξασφαλίζουν την ενότητα και τη σταθερότητα, η ανθρωπότητα θα περιμένει από τους ισχυρότερους να δράσουν – είτε για καλό είτε για κακό.