Φέργκιουσον 2014. Αλλη μία αμερικανική ιστορία βίας και πόνου. Το σενάριο γνωστό. Ενας λευκός αστυνομικός πυροβολεί και σκοτώνει έναν άοπλο νεαρό μαύρο άνδρα. Η Αμερική για άλλη μια φορά βρίσκεται αντιμέτωπη με την γκρίζα πλευρά της. Οι αναταραχές στη μικρή πόλη του Μιζούρι αναβιώνουν εικόνες που επανειλημμένα έχουμε δει στο παρελθόν.
Ομως αυτήν τη φορά η εξίσωση έχει διαφορετικό παρονομαστή. Η τοπική εξουσία και κυρίως η αστυνομία αποτελούνται μόνον από λευκούς, σε πλήρη δυσαρμονία με την τοπική κοινωνία που στη συντριπτική της πλειονότητα είναι μαύροι. Αλλά ο ανώτατος άρχων, ο πρόεδρος της χώρας, είναι μαύρος, όπως και ο υπουργός Δικαιοσύνης. Η πραγματικότητα αυτή, που αναδεικνύει την πολυπλοκότητα των ΗΠΑ, επιβάλλει την αποφυγή βιαστικών συμπερασμάτων για το σύνολο της αμερικανικής κοινωνίας.
Για πολλούς στην Αμερική, και όχι μόνο, το να είσαι μαύρος σημαίνει ότι είσαι φτωχός και το να είσαι φτωχός σημαίνει ότι είναι πιθανό να είσαι και εγκληματίας. Η ιδιότυπη αυτή συνάντηση της ταξικής ανισότητας με τον ρατσισμό δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα, όπως διαπιστώνουμε τις τελευταίες ημέρες.
Φυσικά, σε μια χώρα 320 εκατομμυρίων δεν αρκεί ο συμβολισμός του μαύρου ενοίκου του Λευκού Οίκου. Στο εκρηκτικό κλίμα που δημιουργήθηκε μετά τον θάνατο του νεαρού μαύρου οι τοπικοί αξιωματούχοι έριξαν λάδι στη φωτιά με τους χειρισμούς τους. Προέβησαν σε αντιφατικές δηλώσεις, αρνούμενοι να δημοσιοποιήσουν όλα τα στοιχεία για το συμβάν, ενώ σίγουρα δεν ηρέμησε τα πνεύματα η ανάπτυξη στους δρόμους ειδικών μονάδων εξοπλισμένων σαν να πήγαιναν σε πόλεμο και ελεύθερων σκοπευτών που στόχευαν άοπλους διαδηλωτές και περιπολούσαν τους δρόμους μιας μικρής πόλης στο Μιζούρι σαν να ήταν εμπόλεμη ζώνη στο Ιράκ.
Σε αντιδιαστολή, η μετάβαση στο Φέργκιουσον του υπ. Δικαιοσύνης Ερικ Χόλντερ για να εξετάσει επιτόπου τα δεδομένα λειτουργεί κατευναστικά, καθώς τροφοδοτεί τα μέσα ενημέρωσης και τους μαύρους κατοίκους της πόλης με εικόνες ενός μαύρου υπουργού Δικαιοσύνης που σπεύδει στη «φλεγόμενη» περιοχή υπακούοντας στις οδηγίες ενός μαύρου προέδρου. Ηδη ο Χόλντερ επέκρινε τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν την υπόθεση οι τοπικές αρχές και διαβεβαίωσε ότι πρόθεση του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι να διεξαγάγει την πλέον εμπεριστατωμένη έρευνα. Σκοπός της παρέμβασής του είναι να ηρεμήσει την κατάσταση και να πείσει την τοπική κοινωνία ότι θα υπάρξει μια πλήρης, δίκαια και ανεξάρτητη διερεύνηση του συμβάντος. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να εξεταστούν και τα κριτήρια βάσει των οποίων γίνονται οι προσλήψεις των αστυνομικών στην πόλη του Φέργκιουσον, με αποτέλεσμα να είναι όλοι λευκοί.
Οι αναταραχές των τελευταίων ημερών φέρνουν στη μνήμη τον άγριο ξυλοδαρμό του επίσης μαύρου Ρόντνεϊ Κινγκ το 1991 από τέσσερις λευκούς αστυνομικούς στο Λος Αντζελες, οι οποίοι είχαν αθωωθεί από το τοπικό δικαστήριο της πόλης (τελικά, οι δυο καταδικάστηκαν από ομοσπονδιακό). Είχα πάει στο Λος Αντζελες λίγο καιρό μετά. Βρέθηκα στο σημείο των επεισοδίων και μίλησα με νεαρούς μαύρους. Οι περισσότεροι μου έλεγαν ένα πράγμα: «Δεν εμπιστευόμαστε την αστυνομία». Εχω την αίσθηση ότι εννοούσαν και το υπόλοιπο σύστημα διοίκησης. Το μεγάλο στοίχημα για την Αμερική παραμένει η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των μειονοτήτων, όχι μόνο των μαύρων, αλλά και των ισπανόφωνων, στους θεσμούς. Στην 50ή επέτειο της ψήφισης του ιστορικού νόμου για τα πολιτικά δικαιώματα -που απαγόρευσε τις διακρίσεις βάσει χρώματος, θρησκείας, γένους ή εθνικότητας- το Φέργκιουσον μας υπενθυμίζει ότι, παρά τα όντως μεγάλα βήματα που έχουν γίνει, με κορυφαίο την αναρρίχηση ενός μαύρου στην προεδρία της χώρας, ο ρατσισμός δεν έχει εξαλειφθεί.
Οταν ο Μπαράκ Ομπάμα σκεφτόταν να διεκδικήσει την προεδρία, η Μισέλ τον ρώτησε τι πίστευε ότι μπορεί να πετύχει με την υποψηφιότητά του. Της απάντησε: «Την ημέρα που θα ορκιστώ πρόεδρος, η ανθρωπότητα θα μας βλέπει διαφορετικά. Και εκατομμύρια παιδιά σε όλη την Αμερική θα βλέπουν τον εαυτό τους διαφορετικά. Από μόνο του αυτό είναι κάτι». Δεν είναι απλώς «κάτι». Είναι ένα μεγάλο βήμα. Ομως ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς.