Σε μια χώρα που βρίσκεται σε πρόγραμμα, και μάλιστα σε ένα τόσο δύσκολο πρόγραμμα όπως το ελληνικό, το ΔΝΤ έχει γίνει σύμβολο της λιτότητας και της οικονομικής εξάρτησης. Πριν από ακριβώς εβδομήντα χρόνια, όμως, όταν αποφασίστηκε η ίδρυση αυτού και της Παγκόσμιας Τράπεζας στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς, υπήρχε μια μεγαλύτερη εικόνα: στόχος ήταν η σταθερότητα της διεθνούς οικονομίας την επόμενη μέρα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Λίγο μετά την απόβαση στη Νορμανδία, εκπρόσωποι των 44 συμμαχικών δυνάμεων πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του Ιουλίου του 1944 στο ξενοδοχείο Mount Washington, στα ορεινά του Νιου Χάμσαϊρ των ΗΠΑ, σχεδιάζοντας το νέο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα διακυβέρνησης.
Μεταξύ τους ήταν και ο οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς, εκπροσωπώντας τη Βρετανία. Ο Κέινς ήθελε το ΔΝΤ ως ένα είδος παγκόσμιας τράπεζας που θα είχε το δικό της αποθεματικό νόμισμα. Εχοντας στόχο την ανάπτυξη, ο Κέινς πρότεινε ότι, σε περίπτωση ανισορροπιών, όχι μόνο οι δανειζόμενοι αλλά και οι πιστωτές θα καλούνταν να προσαρμόσουν την πολιτική τους: όσοι είχαν πλεονάσματα να εισάγουν και να επενδύουν στις χώρες που είχαν ελλείμματα. Αλλά η θέση των ΗΠΑ, που θα ήταν μεταξύ των πιστωτών, υπερίσχυσε, περιορίζοντας τον ρόλο του στην αντιμετώπιση των συναλλαγματικών επιθέσεων.
Η υπογραφή των συμφωνιών έγινε στο ονομαζόμενο «Χρυσό Δωμάτιο» του τεράστιου, ισπανικού αναγεννησιακού ύφους, ξενοδοχείου. Η δημιουργία του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας σηματοδοτούν το τέλος του οικονομικού εθνικισμού, διακήρυξε ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ Χένρι Μόργκεντοου. Οι Αμερικανοί ήταν πεπεισμένοι για την αξία του ελεύθερου εμπορίου και ζητούσαν μείωση των εμποδίων για το εμπόριο και την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων. Το Μπρέτον Γουντς είχε αποστολή να μην επιτρέψει σε εμπορικά μπλοκ και οικονομικές σφαίρες επιρροής, ο ανταγωνισμός για τις οποίες είχε οδηγήσει σε δύο καταστροφικούς πολέμους, να γίνουν ξανά εργαλεία για την επίτευξη εθνικιστικών σκοπών.
Μια άλλη απόφαση του Μπρέτον Γουντς, το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, εγκαταλείφθηκε στην πορεία υπέρ της ελεύθερης διακύμανσης των νομισμάτων, η οποία -παρά τις αρχικές προσδοκίες- οδήγησε σε νέες και ίσως πιο καταστροφικές κρίσεις. Αλλά και το ιδεατό της πολυμερούς συνεργασίας κλονίζεται, καθώς παρατηρείται στροφή προς τις διμερείς συμφωνίες και στα εμπορικά μπλοκ, ενώ οι μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες χώρες ανακοίνωσαν πρόσφατα την ίδρυση της δικής τους αναπτυξιακής τράπεζας.
Καθώς Αμερικανοί και Ευρωπαίοι εμμένουν στην προνομιακή τους εκπροσώπηση στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, η υποστήριξη προς αυτά βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά, εκτιμά ο Μοχάμεντ ελ Εριάν, «υπονομεύοντας τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας και συμβάλλοντας στη γεωπολιτική αστάθεια». Ο ίδιος τονίζει την ανάγκη μεταρρυθμίσεων, εκτιμώντας ότι «ο κόσμος έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία 70 χρόνια… Αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι η ανάγκη για ισχυρούς διεθνείς θεσμούς».
Για την ισχυροποίηση των θεσμών του Μπρέτον Γουντς και την ανάδειξη της αξίας της διεθνούς οικονομικής συνεργασίας εργάζεται η Επιτροπή του Μπρέτον Γουντς, μια οργάνωση ειδικών ή, όπως τους αποκαλεί η ίδια, «ένα δίκτυο εξεχόντων παγκόσμιων πολιτών». Μιλώντας στην ετήσια συνέλευση της Επιτροπής του Μπρέτον Γουντς τον περασμένο Μάιο στην Ουάσιγκτον, ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης των ΗΠΑ Πολ Βόλκερ εκτίμησε ότι οι λέξεις «Μπρέτον Γουντς» προκαλούν σήμερα μια κάποια νοσταλγία, καθώς θυμίζουν «μνήμες ενός λιγότερο απρόβλεπτου, βασιζόμενου σε κανόνες κόσμου χρηματοοικονομικής σταθερότητας και στενής συνεργασίας μεταξύ των εθνών».
Στη νοσταλγία συνέβαλε η παγκόσμια οικονομική κρίση. Οπως το έθεσε ο Πολ Βόλκερ, μπορεί να αποφύγαμε μια Μεγάλη Υφεση όπως της δεκαετίας του 30, αλλά «αυτό δεν είναι αρκετό». Η οικονομική μας αλληλεξάρτηση απαιτεί ένα ισχυρό και σταθερό χρηματοοικονομικό σύστημα, ως προϋπόθεση για το ελεύθερο εμπόριο και την ευημερία, και αυτό ενέχει την ευθύνη διεθνούς συντονισμού. «Είμαστε μακριά από ένα νέο Μπρέτον Γουντς», εκτίμησε, ας εμπνευστούμε τουλάχιστον από το πνεύμα του.