Το πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο προσφάτως περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τροποποιήσεις του Ν.3213/2003 σχετικά με το «πόθεν έσχες» όλων εκείνων που διαχειρίζονται, άμεσα ή έμμεσα, δημόσιο χρήμα. Πράγματι, οι πρώτες πέντε σελίδες από τις δεκαπέντε περιγράφουν όλους τους υπόχρεους δήλωσης περιουσιακής κατάστασης, από τον πρωθυπουργό μέχρι τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Ο αριθμός των υπόχρεων είναι ομολογουμένως τεράστιος. Δεν αμφισβητώ την ανάγκη διεύρυνσης της λίστας, αλλά αναρωτιέμαι εάν είναι δυνατόν να επιτευχθεί αποτελεσματικός έλεγχος, παρά το γεγονός ότι οι δηλώσεις θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά.
Οι ενστάσεις της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος επικεντρώνονται σε δύο πολύ σημαντικά θέματα. Το πρώτο έχει να κάνει με τη σύνθεση της Ελεγκτικής Επιτροπής. Η επιτροπή αυτή απαρτίζεται από επτά μέλη, τρία από τα οποία είναι μέλη του Κοινοβουλίου. Ο πρόεδρος, δε, της Ελεγκτικής Επιτροπής είναι ο Α΄ αντιπρόεδρος της Βουλής. Η βελτίωση υποτίθεται ότι έγκειται στο γεγονός ότι τα μέλη του Κοινοβουλίου δεν έχουν την πλειοψηφία στην Ελεγκτική Επιτροπή. Εμείς πιστεύουμε ότι η «βελτιωμένη» σύνθεση εξακολουθεί να μην παρέχει επαρκείς εγγυήσεις αμεροληψίας. Δεν εξαλείφεται η ταύτιση ελέγχοντος-ελεγχομένου, ώστε να ανακτάται η εμπιστοσύνη των πολιτών. Η λύση που έχουμε προτείνει πολλές φορές είναι απλή. Η Ελεγκτική Επιτροπή δεν πρέπει να περιλαμβάνει μέλη του Κοινοβουλίου. Στο σημαντικό αυτό θέμα έχω αναφερθεί και σε άλλο άρθρο μου που έχει σχέση με το πολιτικό χρήμα, διότι η ίδια επιτροπή θα είναι αρμόδια να ελέγχει και τα δύο: τα έσοδα και τις δαπάνες των πολιτικών κομμάτων και των υποψηφίων καθώς και τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των ιδίων. Εν κατακλείδι, η σύνθεση της Ελεγκτικής Επιτροπής δεν θα βοηθήσει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης των πολιτών με τους κυβερνώντες.
Το δεύτερο εξίσου σημαντικό θέμα είναι η δημοσιοποίηση του «πόθεν έσχες» κυρίως των μελών του Κοινοβουλίου και της κυβέρνησης. Συγκεκριμένα, το άρθρο 2 παράγραφος 3 αναφέρει: «Οι δηλώσεις υπόκεινται στη δημοσιοποίηση στον διαδικτυακό τόπο της Βουλής με μέριμνα του προέδρου της Ελεγκτικής Επιτροπής» (υπενθυμίζω ότι ο πρόεδρος δεν είναι άλλος από τον Α΄ αντιπρόεδρο της Βουλής), «ο οποίος καθορίζει το αντικείμενο της δημοσιοποίησης, και ιδίως τη μορφή, τον τύπο, τα προς δημοσίευση, συγκεντρωτικά ή μη στοιχεία, τη χρονική διάρκεια της ανάρτησης και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια». Με λίγα λόγια, ο Α΄ αντιπρόεδρος της Βουλής θα αποφασίζει τι πρέπει να γνωρίζουμε, πώς θα μας το «ξεφουρνίσει» (το λέω αυτό διότι στο παρελθόν δεν μπορούσαμε να αντιγράψουμε ή να αναλύσουμε το περιεχόμενο, εκτός εάν το «φωτογραφίζαμε») και για πόσο χρονικό διάστημα θα είναι αναρτημένα. Αυτή η διάταξη ουσιαστικά ακυρώνει οποιαδήποτε προσδοκία για πραγματική διαφάνεια, δεδομένου μάλιστα ότι η απόφαση του προέδρου είναι εκτός των άλλων και απολύτως ανέλεγκτη θεσμικά.
Στις 8 Φεβρουαρίου 2014, σε άρθρο μου είχα καυτηριάσει τον απαράδεκτο τρόπο δημοσιοποίησης του «πόθεν έσχες» των βουλευτών με τις προηγούμενες διατάξεις. Ηταν προφανές ότι εκείνη η διαδικασία δεν άφηνε περιθώρια για πλήρη, διαχρονική και συνεχή ενημέρωση των πολιτών για την περιουσιακή κατάσταση των αξιωματούχων. Το λυπηρό είναι ότι ούτε η καινούργια διάταξη εξασφαλίζει επαρκές επίπεδο διαφάνειας. Είναι κρίμα, διότι ήταν μια ευκαιρία για τον πολιτικό κόσμο να αντιστρέψει την απαξίωση που έχει από τους πολίτες. Η θέση της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος και ένα μεγάλο μέρος των πολιτών απαιτεί απόλυτη διαφάνεια στις δηλώσεις του «πόθεν έσχες». Αυτό δεν επιτυγχάνεται όταν οι προϋποθέσεις ρυθμίζονται ανέλεγκτα από έναν πρόεδρο επιτροπής που τυχαίνει να είναι κι ο ίδιος υπόχρεος υποβολής δήλωσης. Θέλουμε ο νόμος να επιβάλει την ανάρτηση στο Διαδίκτυο των δηλώσεων των βουλευτών και των μελών της κυβέρνησης από τότε που εισήλθαν στη Βουλή μέχρι την αποχώρησή τους, επί συνεχή βάση. Ετσι, ο πολίτης να δύναται, όποτε το επιθυμεί, να παρακολουθεί τη διαδρομή των βουλευτών και τα οικονομικά τους. Οι λεγόμενες βελτιώσεις είναι απλώς ημίμετρα, διότι είναι προφανές ότι οι πολιτικοί μας δεν θέλουν την απόλυτη διαφάνεια. Σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τις αντίστοιχες περιουσιακές δηλώσεις των αξιωματούχων της τοπικής αυτοδιοίκησης, για τους οποίους οι κ.κ. βουλευτές έχουν θεσπίσει την ανάρτηση των δηλώσεών τους στις ιστοσελίδες των ΟΤΑ, χωρίς προϋποθέσεις (πρόγραμμα «Καλλικράτης»).
Δεν είναι επομένως εύλογο να αναρωτηθεί ο πολίτης ως προς την αγαθότητα των προθέσεων των μελών του Κοινοβουλίου και της κυβέρνησης που έλαβαν αυτές τις αποφάσεις;
*Ο κ. Μπακούρης είναι πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.