Το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας έκλεισε χθες 40 χρόνια πολιτικού βίου. Από τη μέρα που ο Κωνσταντίνος Καραμανλής το δημιούργησε μέχρι σήμερα, κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της χώρας είτε ως κυβέρνηση είτε ως αξιωματική αντιπολίτευση, κατάφερε να ενθουσιάσει αλλά και να απογοητεύσει τους Ελληνες πολίτες, λειτούργησε όμως με τη λογική της κεντροδεξιάς παράταξης και του σταθερού πυλώνα του πολιτικού μας συστήματος. Ο μακρός βίος, όχι μόνο της Νέας Δημοκρατίας αλλά και άλλων κομμάτων μετά τη δικτατορία, συνδέεται με τη νέα αντίληψη πραγμάτων που έφερε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής νομιμοποιώντας όλα τα κόμματα, διευρύνοντας τον πολιτικό του χώρο προς το Κέντρο και δημιουργώντας ένα κόμμα που ξεκινούσε από τη δημοκρατική Δεξιά και έφθανε μέχρι τη σοσιαλδημοκρατία.
Η πορεία της Νέας Δημοκρατίας επηρεάστηκε έντονα από την ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ, αλλά και τις συνεχείς αλλαγές της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το κόμμα παρέμεινε το μόνο που, επί σαράντα χρόνια συνεχώς, ενσωμάτωνε τις ιδέες των δημιουργών της Ευρώπης και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Η επιμονή στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό επηρέασε χωρίς αμφιβολία και άλλους κομματικούς σχηματισμούς, και αυτό αποτελεί προσφορά προς τα εθνικά μας συμφέροντα. Στην ιδρυτική διακήρυξη της Νέας Δημοκρατίας σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι το κόμμα είναι εθνικό επειδή προηγούνται οι ανάγκες της πατρίδος από τις ανάγκες του κόμματος, ότι το κόμμα είναι λαϊκό γιατί απευθύνεται σε όλο τον λαό και όχι σε συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις, ότι είναι φιλελεύθερο, αλλά μπορεί να αποδέχεται παρεμβάσεις του κράτους εκεί όπου είναι αναγκαίο για την ισότητα κοινωνικών δικαιωμάτων. Προφανώς ένα τέτοιο κόμμα οφείλει να είναι παράταξη χωρίς προσωποκεντρικό χαρακτήρα, οφείλει ν’ αναζητεί στελέχη που σέβονται τις ευρωπαϊκές αρχές και τις αξίες για τα ανθρώπινα και θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα και να μη λησμονεί ποτέ τις αναφορές του στις ρίζες.
Φυσικά, ο κόσμος αλλάζει ταχύτατα. Το παγκόσμιο σύστημα έχει επηρεαστεί από τις εκπληκτικές τεχνολογικές εξελίξεις και την κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας. Ο έντονος ανταγωνισμός σε όλους τους τομείς έχει πλήξει τη Δύση και ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τα πενήντα χρόνια ειρήνης και συνεχούς ανάπτυξης στην Ευρώπη αποτελούν ισχυρό κεκτημένο αλλά δεν εξασφαλίζουν αυτόματα την αναπτυξιακή συνέχεια. Η χώρα μας σε αυτή την περίοδο, αν και κατάφερε να ικανοποιήσει τον ευρωπαϊκό πολιτικό στόχο, καθυστέρησε στη μεταφορά του ευρωπαϊκού δικαίου και των καλών πρακτικών λόγω της εσωτερικής σύγκρουσης για θέματα ακόμη και στοιχειώδους εκσυγχρονισμού. Οι ευθύνες επιμερίζονται, με τη Νέα Δημοκρατία να έχει τις λιγότερες, έχει όμως ευθύνες για το ζήτημα αυτό. Δεν καταφέραμε ως Ελληνες να απλοποιήσουμε την καθημερινότητά μας, να δημιουργήσουμε ένα κράτος που σέβεται τους πολίτες και να εξαφανίσουμε το πελατειακό σύστημα και τη συναλλαγή που διέπουν μεγάλο μέρος των σχέσεων πολιτών, εκλεγμένων εκπροσώπων τους και διοίκησης. Μέρος του ιδιωτικού τομέα μετετράπη σε μονοπώλιο για το κράτος και οι στοιχειώδεις συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού παραβιάσθηκαν. Παρά τις προσπάθειες για την εθνική συμφιλίωση που εξέφρασε με τον καλύτερο τρόπο το Σύνταγμα του ’75 που εισηγήθηκε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, σήμερα, 40 χρόνια μετά, η συνεννόηση και η διαβούλευση των πολιτικών δυνάμεων για το μέλλον του τόπου είναι από ανεπαρκείς έως ανύπαρκτες.
Μέσα στην οικονομική διεθνή κρίση η πατρίδα μας αναδείχθηκε σε πρωταθλητή. Τα παρόμοια παράλληλα προβλήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, αντιμετωπίστηκαν με συνεννοήσεις, οι τόνοι της πολιτικής αντιπαράθεσης έπεσαν και αυτό επηρέασε θετικά τις σχέσεις με τους δανειστές αλλά και την εικόνα των χωρών αυτών στο διεθνές πεδίο. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες που συνδέονται με το ταμπεραμέντο μας ως Ελλήνων και δεν είναι του παρόντος. Η ουσία είναι ότι, 40 χρόνια μετά, όλες οι πολιτικές δυνάμεις εμφανίζουν κρίση ταυτότητας. Ισως είναι «η μελαγχολία της δημοκρατίας» που περιγράφει ο Μπρικνέρ, οι πληθυσμιακές αλλαγές, η κόπωση από τη δημοκρατία που δεν πέτυχε από μόνη της όσα ονειρευόμασταν. Για όσους ήμασταν εκεί, στις 4 Οκτωβρίου 1974, και παρακολουθήσαμε την πορεία της Νέας Δημοκρατίας για 40 χρόνια, υπάρχουν συναισθήματα συγκίνησης και αναμνήσεις με ισχυρό πολιτικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Από την άλλη, υπάρχει μια αδιόρατη θλίψη για όσα ονειρευτήκαμε και δεν πετύχαμε, για όσα δεν προσπαθήσαμε αρκετά, για όσα παρασυρθήκαμε από μια έμφοβη κοινή γνώμη και για όσα έγιναν από παράγοντες που ισχυροποιήθηκαν εις βάρος της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η Νέα Δημοκρατία παρά ταύτα υπήρξε και παραμένει δύναμη ευθύνης με ισχυρότερα στοιχεία αυτοκριτικής στις τάξεις της από τα άλλα κόμματα. Η επέτειος των 40 ετών προσφέρεται για πραγματική αυτογνωσία, για ισχυροποίηση των ιδεών και αξιών της όπως αποτυπώθηκαν από τον ιδρυτή και όπως απαιτεί η σύγχρονη πραγματικότητα, για συσπείρωση εν ονόματι των βασικών αρχών και αξιών μας και για κοινή προσπάθεια εν ονόματι της αποκατάστασης της εθνικής μας υπερηφάνειας που πληγώθηκε.
Για μας που συμμετείχαμε στην πολιτική ζωή μέσω της Νέας Δημοκρατίας, ισχύει το κινέζικο ρητό: «Κάθε στιγμή της ζωής έχει τη δική της αξία. Μπορεί αυτή ν’ αμφισβητηθεί υπό το φως των γεγονότων που θα έρθουν, αλλά η στιγμή αυτή μένει».
* Η κ. Μαριέττα Γιαννάκου είναι πρ. υπουργός, βουλευτής, ευρωβουλευτής.