Ενα Νέο Σύμφωνο για την Ευρώπη

Ενα Νέο Σύμφωνο για την Ευρώπη

3' 46" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Λίγες εκφράσεις θα μπορούσαν να υπερκεράσουν σε δραματικότητα τη διατύπωση του ίδιου του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μετά την παροχή ψήφου από το Ευρωκοινοβούλιο: «Τελευταία ευκαιρία» για την Ευρώπη.

Σπάνια στο παρελθόν της ευρωπαϊκής ενοποίησης το σκηνικό υπήρξε τόσο απαισιόδοξο και τα σημάδια τόσο ανησυχητικά. Η Ευρωζώνη έχει βυθιστεί στην οικονομική στασιμότητα, πιθανώς και στον τρίτο κύκλο ύφεσης μετά το 2008. Είναι μακριές οι στρατιές των ανέργων. Ο μηδενικός ευρωπληθωρισμός απειλεί με ένα βουνό χρέους. Οπως δείχνει η πρόσφατη έκθεση του Ιδρύματος Bertelsmann για την κοινωνική δικαιοσύνη στην Ε.Ε., οι ανισότητες κι ο κίνδυνος φτώχειας έχουν επιδεινωθεί δραματικά, με την Ελλάδα στη χειρότερη θέση. Η διάχυση του ευρωσκεπτικισμού κι η προέλαση των άκρων ξεπερνούν κάθε πρόσφατο προηγούμενο. Η σιωπηρή δημοκρατική συναίνεση στην οποία χτίστηκαν τα μεγάλα επιτεύγματα της ενοποίησης έχει διαρραγεί προ πολλού. Οι ηχηρές αντιπαραθέσεις μεταξύ Ευρωπαίων ηγετών επισφραγίζουν απλώς μια δυσλειτουργική πραγματικότητα.

Η κρίση είναι εκτεταμένη. Ομως, επανειλημμένως στο παρελθόν, οι κρίσεις λειτούργησαν ως καταλύτες ενοποίησης της Ευρώπης. Απελευθέρωσαν προωθητικές δυνάμεις που υποχρέωσαν τους Ευρωπαίους ηγέτες να ξεπεράσουν τον εαυτό τους. Και τίποτα δεν συγκεντρώνει τον νου όσο η άμεση απειλή ενός καταστροφικού κατακερματισμού.

Την αποτροπή του κατακερματισμού αναδεικνύει ως κορυφαία πρόκληση της Ε.Ε. η τελευταία έκθεση «Ενα Νέο Σύμφωνο για την Ευρώπη». Μια κοινοπραξία έντεκα ευρωπαϊκών ιδρυμάτων, με ενεργό συμμετοχή διανοουμένων, διαμορφωτών πολιτικής και πολλών εκατοντάδων Ευρωπαίων πολιτών, διεξήγαγε από το 2012 μέχρι σήμερα έναν ευρύ πανευρωπαϊκό διάλογο σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ε.Ε. Σκοπός, η διαμόρφωση ενός κειμένου στρατηγικών επιλογών, διαπιστώσεων και προτάσεων, ενός Νέου Συμφώνου για την Ευρώπη (New Pact for Europe). Το τελικό προϊόν αυτής της μακράς επεξεργασίας θα δημοσιοποιηθεί για πρώτη φορά στο Διαδίκτυο την προσεχή Πέμπτη 13 Νοεμβρίου (www.newpactforeurope.eu).

Κεντρική υπαρξιακή πρόκληση για την Ε.Ε., η υπέρβαση της κρίσης στην Ευρωζώνη. Οι πολιτικές πρωτοβουλίες της Ευρώπης κι η οδυνηρή προσαρμογή στην περιφέρεια συνέβαλαν στο να υποχωρήσει η άμεση απειλή διάλυσης του ευρώ. Ομως η δυναμική του κατακερματισμού οξύνεται: οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού, στην Ε.Ε. και στο εσωτερικό των κρατών-μελών της. Η αποτροπή του κατακερματισμού είναι η πρώτη μεγάλη πρόκληση της Ευρώπης. Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση προς αντιμετώπιση είναι η διαχεόμενη αίσθηση ότι η Ε.Ε. έχει πάψει να λειτουργεί ως παίγνιο θετικού αθροίσματος, παράγοντας δηλαδή ωφελήματα για όλους (win-win). Ο κατακερματισμός δυσχεραίνει την προσπάθεια διαμόρφωσης πολιτικών λύσεων εφάμιλλων του μεγέθους της κρίσης και υπονομεύει έναν μεγάλο ευρωπαϊκό συμβιβασμό (grand bargain). Από την άλλη πλευρά, η επιθετικότητα των δυνάμεων κατακερματισμού καθιστά άμεσα επιτακτική την επίτευξη αυτού του συμβιβασμού ή ενός νέου «συμβολαίου», ενός Νέου Συμφώνου για την Ευρώπη, μεταξύ των κρατών-μελών και μεταξύ της Ε.Ε. και των πολιτών της.

Ο ρόλος της Ε.Ε. ήταν πάντα να προσθέτει αξία στις επιδιώξεις της ειρήνης, ασφάλειας, δημοκρατίας κι ευημερίας. Να εγγυάται επίσης τον «ευρωπαϊκό τρόπο ζωής» απέναντι σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο και συχνά εχθρικό διεθνές περιβάλλον. Δεν είναι βέβαιο ότι μια στενότερα ενοποιημένη Ε.Ε. θα τα καταφέρει, αλλά μια χωλή ή κατακερματισμένη Ενωση έχει ακόμα λιγότερες πιθανότητες. Κι είναι βέβαιο ότι οι εθνικές κυβερνήσεις μόνες τους, σε έναν κόσμο βαθιάς αλληλεξάρτησης, θα ήταν σε πλήρη αδυναμία να ανταποκριθούν.

Η έκθεση εξετάζει λεπτομερώς τις επιλογές που διαθέτει η Ευρώπη προκειμένου να ανταποκριθεί στις παραπάνω προκλήσεις. Συμπεραίνει ότι, ενώ ένα άλμα πραγματικής ομοσπονδοποίησης υπό τις παρούσες πολιτικές συνθήκες θα ήταν ανέφικτο, η μεταρρυθμιστική στασιμότητα και απλή «εμπέδωση» των κεκτημένων δεν είναι λύση. Η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει φιλόδοξα και ρεαλιστικά σε πρωτοβουλίες ενοποίησης πέραν του ελάχιστου κοινού παρονομαστή. Η έκθεση εισηγείται τρεις βασικούς στρατηγικούς άξονες ενοποίησης:

α. Μια Ενωση Ενδυνάμωσης (Enabling Union), που θα εστιάζεται στην τόνωση της ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, με ενίσχυση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Και την ενίσχυση επίσης των κοινωνικών επενδύσεων, με στήριξη ιδίως των οικονομιών που πραγματοποιούν επώδυνες μεταρρυθμίσεις για να βελτιώσουν τη μεσοπρόθεσμη ανταγωνιστικότητά τους.

β. Μια Ενωση Υποστήριξης (Supportive Union), που θα παρέχει ελάχιστο δίχτυ κοινωνικής εξασφάλισης στις κοινωνίες που δοκιμάστηκαν σκληρότερα από την κρίση. Εργαλεία όπως κριτήρια κοινωνικής σύγκλισης για να συμπληρώνουν τους στόχους της οικονομικής προσαρμογής, ένας συμπληρωματικός ευρωπαϊκός μηχανισμός αντιμετώπισης της ανεργίας, ένα υποχρεωτικό σύστημα ελάχιστης υποστήριξης ή ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Κινητικότητας θα υπηρετούσαν τους στόχους της συνοχής.

γ. Μια Ενωση Συμμετοχής (Participatory Union), που θα ενισχύει τους δεσμούς της Ε.Ε. με τους πολίτες της, ενθαρρύνοντας την άμεση συμμετοχή, πυκνώνοντας τα κανάλια δημοκρατικής νομιμοποίησης. Πολλά επιμέρους μέτρα και προτάσεις εξειδικεύουν τους τρεις αυτούς άξονες ενοποίησης.

Τις αμέσως επόμενες εβδομάδες, οι Ευρωπαίοι πολίτες θα συζητήσουν το Νέο Σύμφωνο για την Ευρώπη.

* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης. Μέλος της Ομάδας Προβληματισμού του New Pact for Europe.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή