«Η μνήμη μάς επιτρέπει να σκεφτόμαστε και να μιλάμε, η οικογένεια μας θρέφει». Ο τρόπος που συνδυάζει δύο από τους βασικούς άξονες της δουλειάς της η Αμερικανίδα σκηνοθέτις του Πειραματικού Κινηματογράφου Αμπιγκέιλ Τσάιλντ (παρούσα αυτόν τον καιρό στην Ελλάδα χάρη στο Φεστιβάλ της Ταινιοθήκης) δεν αφορά μόνο την ίδια αλλά και πολλούς άλλους δημιουργούς.
Τον τελευταίο καιρό τυχαίνει και συμβαίνει ένα μέρος της κινηματογραφικής και θεατρικής παραγωγής να βασίζεται στην οικογένεια και στη μνήμη. «Το μέλλον είναι πίσω σου», ο αποκαλυπτικός τίτλος μιας από τις ταινίες της Αμπιγκέιλ, με αρχειακό φωτογραφικό υλικό από μια οικογένεια στην Ευρώπη της δεκαετίας του ’30, περικλείει προθέσεις που μοιάζει να είναι διεθνείς. Μια παράσταση από την Αργεντινή (στο Latin America Festival στη Στέγη Γραμμάτων), «Η ζωή μου μετά» της Λόλα Αρίας· ένας μονόλογος (στο Θέατρο του Νέου Κόσμου), «Σταματία, το γένος Αργυροπούλου» του Κ. Σωτηρίου· ένα ντοκιμαντέρ (στο Φεστιβάλ Aegean Doc) «The Mulberry house» της νεαρής Σκωτσέζας από την Υεμένη Σάρα Ισάκ… Σταματάμε εδώ γιατί θα μπορούσε να ολοκληρωθεί το σχόλιο με τίτλους και αναφορές. Η αλήθεια είναι ότι ανέκαθεν κινηματογράφος και θέατρο αρδεύονταν από την οικογενειακή συνθήκη.
Ο πρόσφατος συνωστισμός εντοπίζεται σε μια πτυχή του θέματος: η μικρή οικογενειακή ιστορία μέσα στη μεγάλη Ιστορία. Η κόρη ενός μυστικού αστυνομικού στη δικτατορία της Αργεντινής, η κόρη ενός ανώτερου δημοσίου υπαλλήλου στην Ελλάδα του Εμφυλίου και της Δικτατορίας, η σκηνοθέτις κόρη μιας αστικής οικογένειας της Υεμένης, που επιστρέφει από τη Σκωτία στη γενέθλια πόλη και καταγράφει τη ζωή στο σπίτι και στους δρόμους στα πρόθυρα μιας επανάστασης.
Οι φωτογραφίες συνθέτουν διαφορετικές ιστορίες ανάλογα με τη θέση τους στο άλμπουμ, στη σκηνή ή μπροστά στην κάμερα. Κυκλώνουμε με μαρκαδόρο άλλη περιοχή μνήμης. Το χαμόγελο, το φόρεμα, τη στάση, τη στιγμή, τη διάθεση. Η αφήγηση είναι πάντα σε συνάρτηση με το παρόν. Τα κενά εξαρτώνται από τη σφοδρότητα της μνήμης ή της λήθης.
Οταν το μέλλον είναι όχι μόνο απροσδιόριστο αλλά και ακατάτακτο χωρίς, επιπλέον, να γεννά αισιόδοξες σκέψεις ή προοπτικές, το παρελθόν είναι το μόνο σταθερό σημείο. Επιστρέφουμε για να αντλήσουμε όχι δύναμη αλλά συνέχεια. Οι γονείς και ο καθοριστικός ρόλος τους· τα ιστορικά γεγονότα πατούν πάνω στα δικά τους ίχνη. Η δικτατορία στην Αργεντινή για τη Βανίνα φέρει το βάρος μιας δικογραφίας κατά του μυστικού αστυνομικού πατέρα της. Το σκοτάδι του Εμφυλίου για τη Σταματία έχει τα χρώματα του ανώτερου δημοσίου υπαλλήλου, βαμμένου αντικομμουνιστή, πατέρα της. Η Σάρα που έφυγε στα 17 της από την καταπιεστική κοινωνία της Υεμένης και μετακόμισε στη Σκωτία, ξαναβρίσκει τον πατέρα της εκμαιεύοντας τη στήριξή του σε μια προσωπική, δική της, επανάσταση, πέρα από εκείνη της χώρας της.
Η Ιστορία διαβάζεται και με οικογενειακούς όρους, σε μια γλώσσα μεικτή. Σύγχρονη, ανακατεμένη με ελαφρά καθαρεύουσα, με λέξεις και σύνταξη που έρχονται από άλλες εποχές, με μια αύρα φαμίλιας.
Τα παιδιά αφηγούνται το βίωμα· άλλοτε αποστομωμένα, άλλοτε σαλεμένα, κάποτε τολμηρά και απαιτητικά χαράσσουν τις δικές τους διαδρομές.
Για την Αμπιγκέιλ Τσάιλντ το μυστικό της επανασύνθεσης βρίσκεται στη διαδικασία του μοντάζ. Μπορεί να επανενώσει τη μνήμη δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα. Αυτό είναι τέχνη, εξάλλου, ο μετασχηματισμός της πραγματικότητας. Και δεν είναι προνόμιο μόνο του θεάτρου ή του κινηματογράφου.