Του Επαμεινωνδα Λεων. Στυλοπουλου*
Η αναγνώριση του ρόλου των εισροών ιδιωτικού κεφαλαίου και
ειδικότερα των άμεσων ξένων επενδύσεων στην ανάπτυξη πολλών κρατών
έχει οδηγήσει στην υιοθέτηση -από μέρους των τελευταίων- πολιτικών
ικανών να προσελκύσουν νέες επενδύσεις.
Αυτή η στάση συνδέεται με τις προσδοκίες ότι οι άμεσες ξένες
επενδύσεις είναι σε θέση να οδηγήσουν σε αύξηση της απασχόλησης,
των εξαγωγών, των φορολογικών εσόδων, στη βελτίωση της εγχώριας
επιχειρηματικότητας και στη διείσδυση νέων τεχνολογιών σε αυτά τα
κράτη.
Αλλωστε, οι ξένες επενδύσεις συνιστούν κίνηση του διεθνούς
κεφαλαίου που προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τον ανταγωνισμό.
Δηλαδή τα κεφάλαια τοποθετούνται στην άλφα χώρα και όχι στη βήτα,
για το λόγο ότι η πρώτη διαθέτει διεθνή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα
έναντι της δεύτερης.
Το ζήτημα της φορολογίας των επιχειρήσεων, ως παράγοντας που
επηρεάζει την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, έχει δύο
πλευρές. Αφ’ ενός μια υψηλή φορολογία αποτελεί εμπόδιο, αφ’ ετέρου
ένα πολύπλοκο και ασταθές φορολογικό σύστημα αποθαρρύνει τους
ξένους επενδυτές.
Φορολογία
Ενα από τα κίνητρα που έχουν υιοθετηθεί από χώρες με επιθετική
πολιτική για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων είναι οι
χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές, όπως ισχύει στην Ιρλανδία.
Παλαιότερη έρευνα του γερμανικού ερευνητικού ινστιτούτου CESifo
είχε αποδείξει ότι η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων σε μία χώρα
συναρτάται άμεσα με τους φορολογικούς συντελεστές που η τελευταία
εφαρμόζει, καθώς για κάθε 1% αύξηση του φορολογικού συντελεστή
μειώνονται κατά 2,5% οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων στην
αντίστοιχη χώρα.
Η αντίφαση
Η χώρα μας αποφάσισε τη σταδιακή μείωση των βασικών φορολογικών
συντελεστών για τα ημεδαπά φυσικά και νομικά πρόσωπα, συγχρόνως
όμως αύξησε τις προκαταβολές φόρου και επέβαλε νέους φόρους, όπως η
φορολόγηση 10% των μερισμάτων. Γίνεται κατανοητό ότι η στάση αυτή
δεν συνιστά μεθόδευση προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων, καθώς
τίθεται εν αμφιβόλω το όφελος που τυχόν μπορεί να έχει ένας
επενδυτής από τις αλληλοαντικρουόμενες κινήσεις της πολιτείας.
Παλαιότερη έκθεση της UBS για την ελληνική οικονομία ανέφερε
χαρακτηριστικά ότι το φορολογικό μας σύστημα είναι περίπλοκο, με
αποτέλεσμα οι φορολογούμενοι να ενθαρρύνονται στη φοροδιαφυγή. Οι
χαρακτηρισμοί αυτοί ενισχύονται από τα παραδείγματα φορολογικής
αστάθειας, τα οποία τις τελευταίες δεκαετίες έχουν κληθεί αρκετές
φορές να αντιμετωπίσουν όσοι επέλεξαν την Ελλάδα για να προβούν σε
επενδύσεις.
Για παράδειγμα, την τελευταία εικοσαετία οι νόμοι, οι οποίοι
αφορούν την παροχή φορολογικών κινήτρων ενίσχυσης έχουν
αντικατασταθεί αρκετές φορές πριν από την προβλεπομένη ημερομηνία
λήξης ισχύος τους, γεγονός που δημιουργεί αβεβαιότητα στους
υποψήφιους επενδυτές. Ειδικότερα, ο νόμος 1262/1982 ενώ αφορούσε
επενδύσεις που θα πραγματοποιούνταν έως την 31/12/1992
αντικαταστάθηκε νωρίτερα επί της ουσίας με τον νόμο 1892/1990, ενώ
το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση του νόμου 2601/1998, ο οποίος
αντικαταστάθηκε «βιαίως» από τον νόμο 3299/2004.
Ελλάδα
Η χώρα μας, σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, παρόλο
που βελτίωσε τη θέση της αναφορικά με τη φορολογία λόγω της
θέσπισης υποχρεωτικής υποβολής ηλεκτρονικών δηλώσεων για κάποιες
κατηγορίες υπόχρεων και αλλαγών στους αντίστοιχους συντελεστές,
παραμένει στην 62η θέση από τις 181 οικονομίες της έκθεσης, ενώ
αναφορικά με τον μέσο όρο πραγματικής φορολογίας κερδών η χώρα μας
εμφανίζει συντελεστή 47,4%, όταν ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ
(Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) είναι 45,3%.
Φοροδιαφυγή
Επιπλέον, μεγάλης σπουδαιότητας κρίνεται και το πρόβλημα της
φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων σχεδόν
τέσσερις στις δέκα ελληνικές επιχειρήσεις φοροδιαφεύγει. Το
πρόβλημα της ελληνικής φοροδιαφυγής και παραοικονομίας αποτιμάται
σε αρκετά δισ. ευρώ, ενώ επισημαίνεται και από το Economist
Intelligence Unit στην έκθεσή του για την Ελλάδα.
Συστάσεις
Tο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) σε προηγούμενη έκθεση για
την ελληνική οικονομία (σημείωση «Κ»: η τελευταία δημοσιεύθηκε από
το ΔΝΤ τον περασμένο μήνα) προέτρεπε να αναμορφώσουμε το φορολογικό
μας σύστημα προς την κατεύθυνση της διεύρυνσης της φορολογικής
βάσης και κυρίως για όσους έχουν τη δυνατότητα να
φοροδιαφεύγουν.
Επιπλέον, στην ίδια έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου
γινόταν λόγος για την κακή διαχείριση της φορολογίας των ακινήτων,
λόγω επιβολής αρκετών φόρων στη μεταβίβαση ακινήτων και όχι στην
απόκτηση ακίνητων per se.
Συμπερασματικά, καθίσταται σαφές ότι η χώρα μας παρουσιάζει
σημαντικά προβλήματα στα ζητήματα φορολογικής πολιτικής, καθώς δεν
καταφέρνει να πείσει με επαρκή επιχειρήματα ότι εφαρμόζει μία
συγκεκριμένη, σταθερή και διάφανη φορολογική πολιτική.
Επίσης, αποτελεί γεγονός ότι η παγκόσμια κακή οικονομική
συγκυρία δεν μας ευνοεί. Εντούτοις, θα πρέπει οι επιλογές
δημοσιονομικής πολιτικής να είναι σαφείς και όχι ευμετάβολες.
Δυστυχώς, δεν είναι στο χέρι μας να ξεπεράσουμε την παγκόσμια
κρίση.
Ομως είναι στο χέρι μας να χαράξουμε γραμμές, για να
καταστήσουμε τη χώρα μας πόλο έλξης άμεσων ξένων επενδύσεων.
* Δικηγόρος, LL.M.
(Ημερομηνία δημοσίευσης 24/08/09)