Καθώς το δράμα των διαπραγματεύσεων με την τρόικα κορυφώνεται, η έμφαση στις επώδυνες λεπτομέρειες της διαδικασίας –οι μεταμεσονύχτιες τηλεδιασκέψεις, τα προσωπικά τηλεφωνήματα, οι έκτακτες συναντήσεις εκτός συνόρων– κρύβει τη μεγάλη εικόνα. Είναι σαφές ότι η διαπραγματευτική στάση της κυβέρνησης τους τελευταίους μήνες δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα: η αντίδραση των αγορών έδειξε ότι μια καθαρή έξοδος από τη διεθνή στήριξη δεν είναι εφικτή σε αυτήν τη συγκυρία. Επίσης, ακόμη και αν η νέα στήριξη λάβει προληπτική μορφή, όλα δείχνουν ότι το ΔΝΤ θα συνεχίσει να έχει ρόλο στην Ελλάδα.
Η κυβέρνηση σωστά συνέταξε τη χώρα με την Ευρώπη όπου ανήκει, ωστόσο έκανε λάθος να δαιμονοποιήσει το ΔΝΤ. Ακόμη και αν αυτό φέρεται να είναι πιο αυστηρό στις διαπραγματεύσεις, η στάση αυτή πηγάζει από τον τεχνοκρατικό του χαρακτήρα. Στον βαθμό, δε, που κάποιες αποφάσεις του λαμβάνονται με πολιτικά κριτήρια, αυτό γίνεται σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους. Και όπως έχει πλέον αντιληφθεί η κυβέρνηση, στην Ευρώπη υπάρχουν πολλά διαφορετικά κέντρα αποφάσεων: Η σχετική διαλλακτικότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν βρίσκει σύμφωνους όλους τους «παίκτες», και σίγουρα όχι το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, που βρίσκει ένα φυσικό σύμμαχο στους τεχνοκράτες του ΔΝΤ.
Καθώς το πρόγραμμά τους τελειώνει, οι Ευρωπαίοι θέλουν να διασφαλίσουν τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων με τη λιγότερη δυνατή δέσμευση νέων κεφαλαίων για την Ελλάδα. Ακόμη και κυβερνητικοί παράγοντες αναγνωρίζουν ιδιωτικά ότι από τον Σεπτέμβριο έχει σταματήσει κάθε πρόοδος σε αυτόν τον τομέα. Το υπονοούμενο επιχείρημα της κυβέρνησης πως αν δεν συμφωνήσουν σε αυτή την υπαναχώρηση η εναλλακτική θα είναι χειρότερη δεν φαίνεται να πείθει τους εταίρους, καθώς δεν υπάρχει πλέον σοβαρή απειλή μετάδοσης της κρίσης στις υπόλοιπες αδύναμες οικονομίες της Ευρωζώνης.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι οι πιστωτές δεν θα μπορούσαν να διαδραματίσουν πιο εποικοδομητικό ρόλο στην άρση του διαφαινόμενου αδιεξόδου. Κατ’ αρχήν, είναι αλήθεια ότι οι Ευρωπαίοι έχουν καθυστερήσει χαρακτηριστικά την υπόσχεσή τους να προσφέρουν ελάφρυνση του ελληνικού χρέους: Πρώτα αυτή συνδέθηκε με την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος, μετά με τη διαπραγμάτευση για την επόμενη ημέρα της στήριξης προς την Ελλάδα, και τώρα δείχνει να μετατίθεται εκ νέου για μετά την εκλογή Προέδρου. Ξένοι αναλυτές αντιλαμβάνονται ότι αυτό συμβαίνει διότι η ελάφρυνση του χρέους είναι ένα διαπραγματευτικό χαρτί που οι πιστωτές θέλουν να έχουν στα χέρια τους σε περίπτωση ανάδειξης του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, αλλά και διότι δεν υπάρχει μεγάλη διάθεση να τηρήσουν την υπόσχεσή τους αν δεν αναγκαστούν να το κάνουν από τις αγορές.
Ακόμη και χωρίς άμεση απόφαση για ελάφρυνση του χρέους, όμως, υπάρχουν παραχωρήσεις που θα τόνωναν την ανάκαμψη και θα μείωναν την πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα. Μία από αυτές είναι η μείωση του υψηλού στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος, που προβλέπεται άνω του 4% του ΑΕΠ για πολλά χρόνια. Στο επενδυτικό φόρουμ της Capital Link στη Νέα Υόρκη, ο Πολ Μόρτιμερ-Λι της BNP Paribas εκτίμησε πως υπάρχει δημοσιονομικό περιθώριο για χαλάρωση του στόχου, αναφέροντας ότι επιείκεια έχει ήδη υπάρξει για το έλλειμμα της Ιταλίας και της Γαλλίας. Χθες, ο αναλυτής του οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης S&P Μάρκο Μιρσνκ δήλωσε ότι η ελληνική οικονομία δεν χρειάζεται περισσότερο από 2% του ΑΕΠ πρωτογενές πλεόνασμα για τη βιωσιμότητα του χρέους, καθώς θα απελευθερώσει κεφάλαια που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη.
Στη δική του παρέμβαση στο επενδυτικό φόρουμ, ο επικεφαλής του ΔΝΤ για την Ελλάδα, Ρισί Γκογιάλ, αντέτεινε ότι υπάρχουν πολλές χώρες που έχουν επιτύχει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα για μεγάλο διάστημα. Ωστόσο, παραδέχθηκε ότι είναι δύσκολο να διατηρηθούν αυτά κατά τη διάρκεια του εκλογικού κύκλου. Το ΔΝΤ εξέφρασε πρόσφατα τη βούληση να συνυπολογίζει περισσότερο στο μέλλον την πολιτική διάσταση των κρίσεων – τη λεγόμενη «πολιτική οικονομία». Ας ξεκινήσει από την Ελλάδα και ας εργαστεί με τους Ευρωπαίους για τη μείωση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα.