Επιτέλους! Βρέθηκε ένας άνθρωπος με κύρος και θάρρος να θίξει το θέμα των αηδιαστικής αισθητικής μνημειακών γλυπτών που γέμισαν τις πόλεις μας από τη δεκαετία του 1980 κι έπειτα. Hταν ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης αυτός που έθεσε το θέμα, στη διάρκεια σύσκεψης δημάρχων της Βορείου Ελλάδος. Αναφέρθηκε, μάλιστα, συγκεκριμένα στον ανδριάντα του ήρωα Εμμανουήλ Παπά σε πλατεία της Θεσσαλονίκης.
Πράγματι, αξίζει τον κόπο να αναζητήσετε στο Διαδίκτυο φωτογραφίες του γλυπτού, διότι -ει μη τι άλλο- ερεθίζουν γόνιμα τη σκέψη. Αναρωτιέσαι, λ.χ. όταν το βλέπεις, γιατί δεν συνελήφθη ο δημιουργός του ανοσιουργήματος, καθώς κι εκείνος που τον πλήρωσε για να το κάνει. Η σκέψη τρέχει σε αυτά που ένας προοδευτικός διανοούμενος με αυτοσεβασμό θα έλεγε «τα μονοπάτια της φιλοσοφίας» και φτάνεις να αναρωτιέσαι για τα όρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης, με γνήσιο θαυμασμό μέσα σου, προσπαθείς να καταλάβεις πώς δεν έσκασαν στα γέλια οι επίσημοι όταν έγιναν τα αποκαλυπτήρια…
Στο περί αισθητικής σχόλιο του δημάρχου Θεσσαλονίκης, αντέδρασε αμέσως ο παρευρισκόμενος Φώτης Δομουχτίδης, δήμαρχος Σιντικής Σερρών. (Μπάι δε γουαίη: αν δεν έχετε πάει στη Σιντική Σερρών, χάνετε! Eνα από τα δέκα μέρη στον κόσμο που πρέπει να επισκεφθεί κάποιος πριν πεθάνει – σας βεβαιώ…) Παρότι το σχόλιο του Γ. Μπουτάρη δεν έγινε εις επήκοον του φημισμένου για τον πατριωτισμό του λαού των Σερρών και ενώ δεν είχαν περάσει παρά μόνον μερικά δευτερόλεπτα αφότου είχαν ειπωθεί οι επίμαχες κουβέντες, ο Φ. Δομουχτίδης, για λόγους που μόνον ο ίδιος γνωρίζει, απεφάνθη ότι η κρίση του Μπουτάρη για την αισθητική του ανδριάντα του ήρωα «έχει αναστατώσει όλο τον δήμο, όλες τις Σέρρες». Ο Γ. Μπουτάρης, από την πλευρά του, θεώρησε ότι θίγεται από το μάθημα πατριωτισμού του Γ. Δομουχτίδη και σχεδόν τον έστειλε. (Οχι εκεί που φαντάζεστε, αλλά κάπου κοντά…)
Παρότι ο καυγάς έγινε για άλλον ανδριάντα, όποιος έχει δει εκείνον του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, που έχει στηθεί στο Φάληρο, καταλαβαίνει αμέσως ότι όλο το δίκιο είναι με το μέρος του Μπουτάρη. Κατ’ αρχάς, είναι γαϊδούρι ή μουλάρι το ζωντανό στο οποίο είναι καβάλα ο τελευταίος αυτοκράτωρ; Δύσκολο να το πεις, γιατί το μέγεθος του καβαλάρη είναι αφύσικα μεγάλο εν σχέσει με το ζώο, τα δε χέρια του υπερφυσικά μακριά. Σκέπτεσαι με θλίψη, αν αυτοί που έστησαν το άγαλμα ήθελαν να τιμήσουν τον Παλαιολόγο ή να χλευάσουν τη μνήμη του. Φαντάζομαι ότι όσοι ζουν στην περιοχή και είναι υποχρεωμένοι να περνούν από μπροστά του καθημερινά μαθαίνουν, με τον καιρό, να μην το βλέπουν για να μην εκνευρίζονται.
Εν πάση περιπτώσει, το θέμα είναι μεγαλύτερο από τα δύο συγκεκριμένα αγάλματα. Επιτάθηκε, έχω την εντύπωση, από το 1980 και μετά. Ηταν ίσως μια εύκολη μέθοδος που συνδύαζε τα έργα βιτρίνας με την σοσιαλιστικής αντίληψης κρατική στήριξη των τεχνών. Οπως συμβαίνει πάντα στη ζωή με τους πεινασμένους που ξαφνικά πλουτίζουν, έτσι κι εμείς προτιμήσαμε την ποσότητα από την ποιότητα. Μοιράσαμε από λίγα σε πολλούς και καταλήξαμε να έχουμε γλυπτική στους δημόσιους χώρους κυρίως από ατάλαντους – οι οποίοι, σημειωτέον, πάντα επιβιώνουν επί σοσιαλισμού: πράσινου, γαλάζιου, κόκκινου ή όποιου άλλου…
Το γεγονός, ωστόσο, ότι κάποιοι άνθρωποι -πολλοί μάλιστα- θίγονται πραγματικά από την επισήμανση ότι μπορεί η κακόγουστη εικαστική αναπαράσταση ενός εθνικού ήρωα να τον γελοιοποιεί υπενθυμίζει ότι, δυστυχώς, ως χώρα και πολιτισμός είμαστε από την άλλη πλευρά της γραμμής του Χάντιγκτον. Διότι αυτοί που θίγονται συγχέουν τους ανδριάντες με τις ιερές εικόνες. Φαίνεται ότι όπως ο δεισιδαίμων θρησκόληπτος αποδίδει μαγικές ιδιότητες στην ιερή εικόνα και, γι’ αυτό, τη λατρεύει, κατά τρόπο ανάλογο κάποιοι εύθικτοι πατριώτες νομίζουν ότι επειδή ένα κομμάτι μάρμαρο ή μέταλλο έχει τη μορφή του Παπά ή του Παλαιολόγου μεταμορφώνεται σε τοτέμ. (Ακόμη πληρώνουμε την αναστήλωση των εικόνων…)
Τέλος πάντων, αυτά παραπάνω είναι μάλλον δευτερεύοντα, σε μια χώρα που θα πρέπει πρώτα να αποκαταστήσει τις καλές σχέσεις με τα βασικά, τα στοιχειώδη της λογικής. Ζούμε σε μια χώρα, να θυμίσω, όπου ένας κατά δήλωσή του αναρχικός-επαναστάτης, καταδικασμένος για απόπειρα ένοπλης ληστείας σε τράπεζα, αγωνίζεται με τη ζωή του για το δικαίωμα να σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων. (Ακόμη και τεχνουργός κρατήρων να σπούδαζε θα το καταλάβαινα. Αλλά Διοίκηση Επιχειρήσεων, βρε παιδάκι μου;) Αν αυτό δεν είναι η εντυπωσιακότερη μεταστροφή στην ιστορία του ανθρώπου, αφότου ο Σαούλ έγινε Παύλος καθ’ οδόν προς τη Δαμασκό, τότε μας δουλεύουν αγρίως…
Κάτι έτρεξε στα Βλάχικα
Ο βουλευτής Ανδρέας Κουτσούμπας της Ν.Δ. διαβάζω ότι δεξιώθηκε τους φίλους του σε οικογενειακή ταβέρνα των Καλυβίων Αττικής. Παρευρέθησαν ο Κώστας Καραμανλής, αλλά και ο Δημήτρης «δεπάρτυ ιτσόβερ» Σιούφας, ο Λευτέρης Ζαγορίτης, ακόμη και αυτός ο Ευάγγελος Αντώναρος! Εκτός από τους ογκόλιθους, δεν έλειψαν ωστόσο και τα απλά αγκωνάρια, όπως ο Γεώργιος Βλάχος και ο Ιορδάνης Τζαμτζής. Εν ολίγοις, ήταν εκεί σχεδόν όλες οι μεγάλες μορφές της γαλάζιας περιόδου, με την οποία κορυφώθηκε ο θρίαμβος της κοινωνικής και πολιτικής πασοκαρίας. Σχεδόν, όπως είπα, διότι δεν είδα να αναφέρεται πουθενά ο Πάκης Παυλόπουλος. Πώς κι έτσι; Δεν άντεξε η ευαίσθητη κράση του τέτοια κατάβαση στα τρίσβαθα του νεοκαραμανλισμού; Ή μήπως είχε τίποτε ανειλημμένες υποχρεώσεις με φίλους του από τον ΣΥΡΙΖΑ;