Ο,τι μας δίνει την ευκαιρία να μιλήσουμε με σοβαρότητα για την τρομοκρατία στη χώρα μας, είναι θετικό. Ιδιαιτέρως δε όταν το ερέθισμα είναι ένα βιβλίο που περιέχει συγκροτημένη έρευνα, ανάλυση και πολιτικά και κοινωνικά συμπεράσματα, όπως και το βιβλίο του Brady Kiesling «Greek Urban Warriors, Resistance and Terrorism 1967-2014».
Από τα πολλά θέματα που θέτει για την Ελλάδα η τρομοκρατία, αυτό στο οποίο εμμένω ιδιαίτερα είναι η διάκριση θυμάτων σε ένοχα και αθώα. Με σκανδαλίζει η δυσκολία που έχουμε ως κοινωνία να επιμείνουμε στο ότι μια δολοφονία, ειδικά με την επίκληση πολιτικών κινήτρων, είναι καταδικαστέα ακόμα και αν έχουμε αρνητική άποψη για το θύμα.
Ετσι, όταν άνοιξα το βιβλίο και διάβασα την αφιέρωση της πρώτης σελίδας, σοκαρίστηκα. «To the innocent dead». Στους αθώους νεκρούς. Τα πρώτα μου ριφλέξ ήταν αρνητικά, θύμωσα. Να πάλι που παίζουμε το παιχνίδι των τρομοκρατών, είπα. Αθώα και ένοχα θύματα. Αλλη μια φορά.
Ομως, δεν ήταν δυνατόν ο Kiesling να εννοούσε κάτι τέτοιο. Δηλαδή, είναι δυνατόν να αφιερώνει το βιβλίο του, π.χ. στον Αξαρλιάν –κατά τεκμήριο αθώο– και να μην το αφιερώνει σε κάποιους άλλους – όπως π.χ. τον Μάλλιο;
Ο λόγος που εμμένω στο θέμα είναι γιατί θεωρώ ότι η ενοχοποίηση των θυμάτων ήταν αποφασιστική για τη μακροημέρευση της 17Ν. Ηταν η μεγάλη της επιτυχία. Ημασταν όλοι έτοιμοι να δεχθούμε την ενοχή των θυμάτων. Μπορεί από απλούς λόγους αυτοάμυνας: «Να είδες, λέγαμε στον εαυτό μας, αυτός που “εκτελέσανε” κάτι θα έκανε, ήταν ένοχος, εγώ δεν χρειάζεται να φοβάμαι, είμαι αθώος». Αλλά μπορεί, χειρότερα, επειδή έτσι ενσωματώσαμε τελικά την πολιτική βία στην ομαλότητα ως μια συμπληρωματική μέθοδο απόδοσης δικαιοσύνης.
Η τρομοκρατία λειτούργησε και θέριεψε με τέτοια ακρότητα πάνω στην ενοχή των θυμάτων, ώστε ακόμα και οι συγγενείς των θυμάτων, ως μάρτυρες στις δίκες, πλέκαμε εγκώμια για τους συγγενείς που χάσαμε. Λες και δικάζονταν άλλη μια φορά τα θύματα και όχι οι δολοφόνοι τους.
Οχι λοιπόν, ο Kiesling δεν μπορεί να εννοεί αυτό. Η δική μου ερμηνεία με πήγε σε καινούργιες σκέψεις για μένα, σχεδόν λυτρωτικές, και τον ευχαριστώ για αυτό.
Το πυκνογραμμένο, λοιπόν, βιβλίο του Kiesling με έκανε να σκεφτώ τελικά ότι τα θύματα και οι ιστορίες τους ήταν οι κομπάρσοι στο τερατούργημα της ελληνικής τρομοκρατίας. Ολες οι παθογένειες του λαού μας έπαιξαν στην ανάδειξη της τρομοκρατίας σε πολιτικό παίκτη: οι φαντασιακές μας επαναστάσεις, η ροπή μας προς τη συνωμοσιολογία, η έλλειψη θεσμών και δικαιοσύνης, κακές πολιτικές αποφάσεις, η φοβισμένη δεξιά, η ηθικά επηρμένη αριστερά, το κυνήγι μαγισσών, πράκτορες και πρακτορίσκοι, πωλητές υπηρεσιών ασφάλειας, εκβιαστές, πολιτικάντηδες, ξένες μυστικές υπηρεσίες, και οι ομάδες των αυτόκλητων τιμωρών βεβαίως. Τα θύματα, πόσο μάλλον η ενοχή ή η αθωότητά τους, ήταν το απαιτούμενο συμπλήρωμα. Οι κομπάρσοι όπως είπαμε. Αλλά σε καμία περίπτωση τελικά δεν ήταν ο λόγος ύπαρξης της τρομοκρατίας. Ετσι ερμήνευσα λοιπόν την αφιέρωση του Kiesling.
Προσωπικά, είχα και έχω την ανάγκη να διαχειριστώ το γεγονός ότι τον πατέρα μου όχι μόνο τον δολοφόνησαν αλλά και τον κατασυκοφάντησαν. Κι η σιωπή των νεκρών και η δειλία των ζωντανών, που ούτε τους θεσμούς τους δεν μπορούν να προστατεύσουν πόσο μάλλον τη μνήμη ενός τρίτου, με έχουν αφήσει με το βάρος και της απώλειας και της αδικίας. Μόνο η αλήθεια που θα αναδειχθεί μέσα από τη μελέτη της τρομοκρατίας έχει την ικανότητα να μας απαλλάξει από το βάρος της συλλογικής μας αποτυχίας – η κατανόηση του πώς και γιατί περάσαμε ως κοινωνία έναν ακόμα κύκλο πολιτικής βίας, πώς και γιατί, ακόμα μια φορά, πληρώσαμε τις αστοχίες μας με αίμα. Το βιβλίο του Kiesling μας δίνει αφορμή για μελέτη και συζήτηση.
Η καταδίκη των θυμάτων έχει υπάρξει ένας τρόπος να κουκουλώσουμε την πραγματικότητα της τρομοκρατίας και τις ευθύνες που όλοι έχουμε για την ανάδειξη και γιγάντωσή της. Για τον λόγο αυτό, η αποκάλυψη της πραγματικότητας, το να μιλήσουμε για την τρομοκρατία με την παρρησία της Αντιγόνης, είναι ο καλύτερος τρόπος να τιμήσουμε τον πατέρα μου και τα άλλα θύματα της τρομοκρατίας.
* Ο κ. Γιώργος Μομφεράτος είναι οικονομολόγος. Το κείμενο αποτελεί την παρέμβαση του γράφοντος στην παρουσίαση του βιβλίου του Brady Kiesling «Greek Urban Warriors, Resistance and Terrorism 1967-2014», που έγινε προ ημερών.