Πέρα από τη συνταγματική παγίδα που επιτάσσει βουλευτικές εκλογές εάν η Βουλή δεν εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η αβεβαιότητα για το άμεσο μέλλον υποδεικνύει ότι το πρόγραμμα ανασύνταξης της οικονομίας και η διαχείριση της χώρας από την κυβέρνηση συνεργασίας δεν έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη του μεγαλύτερου μέρους των ψηφοφόρων. Εάν οι δημοσκοπήσεις δεν έδειχναν σαφές προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ, η αξιωματική αντιπολίτευση μάλλον δεν θα έκανε ό,τι μπορεί για να οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές. Οπου κι αν βρισκόμαστε σ’ ένα μήνα, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την επόμενη μέρα με περισσότερες δυνάμεις και η πολιτική ελίτ να κινηθεί με μεγαλύτερη συνέπεια για την ανόρθωση της οικονομίας και της κοινωνίας.
Είναι επιτυχία ότι η Ελλάδα κρατήθηκε στην Ευρωζώνη και η οικονομία άρχισε να δείχνει δειλά σημάδια ανάκαμψης. Με τις θυσίες των πολιτών, τα μεγάλα ελλείμματα μειώθηκαν και (κυρίως με την άνοδο της τουριστικής κίνησης) η εικόνα άρχισε να αλλάζει. Το γεγονός, όμως, ότι τα επιτεύγματα παραμένουν εύθραυστα υποδηλώνει την ύπαρξη μεγάλων αδυναμιών. Για να πάει μπροστά η χώρα θα πρέπει να δούμε πώς θα εκμεταλλευτούμε τις δυνάμεις και τις δυνατότητές μας. Είτε συνεχίσει αυτή η κυβέρνηση είτε αναλάβει άλλη, τίποτα δεν μπορεί να μείνει όπως πριν: ούτε η σχέση μας με την Ευρώπη ούτε η υπολειτουργία των θεσμών, ούτε η καταστροφική πολυπλοκότητα των νόμων που ευνοεί τη διαφθορά, ούτε η σχέση μεταξύ πολιτικών κομμάτων και πολιτών, ούτε η πολιτική νοοτροπία που προτιμά την πόλωση από τη συναίνεση.
Η Ελλάδα βρέθηκε σε αδιέξοδο το 2010 επειδή δεν άντεχε το βάρος του δημόσιου χρέους της. Οι εταίροι μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση -υπό την ασφυκτική πίεση των ΗΠΑ- μας στήριξαν. Το Μνημόνιο εισήγαγε αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, πολλές εκ των οποίων έπρεπε να είχαν εφαρμοστεί πολύ νωρίτερα, αλλά η σκληρή λιτότητα προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις που επιδείνωσαν πολύ τις επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία και στη ζωή των πολιτών. Από ένα σημείο και μετά, η μείωση εισοδημάτων, η αύξηση φόρων, η εκτόξευση της ανεργίας και η έλλειψη ρευστότητας οδήγησαν στη δημιουργία μιας μαύρης τρύπας, η οποία προκαλεί ολοένα και μεγαλύτερα χρέη και προβλήματα. Η Ελλάδα απέδειξε τις αδυναμίες της ευρωπαϊκής πολιτικής (και σε μεγάλο βαθμό και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου), την έλλειψη αξιόπιστων μηχανισμών και την απουσία σοφών αξιωματούχων που θα τους ένοιαζε ποια θεραπεία θα εφαρμόσουν και θα γνώριζαν πότε το φάρμακο γίνεται φαρμάκι. Η στενή σχέση με την Ε.Ε. μας διέσωσε, αλλά εάν η Ευρώπη δεν αλλάξει πολιτική και συνεχιστεί η σκληρή λιτότητα, η αγκαλιά αυτή μπορεί να μας πνίξει. Η σημερινή πολιτική αβεβαιότητα πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι βλέπουν τις θυσίες τους να είναι στέρηση (προς όφελος άλλων) και όχι επένδυση στο μέλλον.
Η Ελλάδα διαθέτει όλους τους θεσμούς που χρειάζεται μια Δημοκρατία για την εύρυθμη λειτουργία της. Το γεγονός, όμως, ότι φθάσαμε στην κρίση και ακόμη δεν έχει πεισθεί ο λαός ότι επιβάλλεται νέο καθεστώς με μεγαλύτερη δικαιοσύνη και ισότητα, αποδεικνύει τις χρόνιες αδυναμίες των θεσμών. Αυτό δεν υπονομεύει μόνο την εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα, αλλά και των επενδυτών, καταδικάζοντας την οικονομία σε μαρασμό. Δεν είναι τυχαίο ότι τα χρόνια της χλιδής συνοδεύτηκαν από την άνθηση της δωροδοκίας σε όλα τα επίπεδα της οικονομίας, της διοίκησης και της κοινωνίας. Εντός ή εκτός Μνημονίων, αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Επίσης, πρέπει να απλουστευθούν οι νόμοι και να εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση. Η ατιμωρησία των ισχυρών «δικαιολογεί» τη γενικευμένη αυθαιρεσία των πολλών (και ίσως λειτουργεί ως «άλλοθι» για τις υπερβολές των ισχυρών). Τέτοιες αλλαγές απαιτούν μια εντελώς διαφορετική σχέση μεταξύ πολιτικών και πολιτών – όπου και οι δύο πλευρές πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία. Στην οικονομία και στο εμπόριο, μεταξύ άλλων αλλαγών, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την πύλη που άνοιξε η σιδηροδρομική σύνδεση του Πειραιά με την Ευρώπη.
Συμμετέχουμε συνεχώς σε μια έντονη πολιτική συζήτηση, όπου κυριαρχούν ο εθνοκεντρισμός, το παράπονο, η αίσθηση της απειλής και διάφορες θεωρίες συνωμοσίας. Οι παράλληλες αλλά διαφορετικές αντιλήψεις της ιστορίας και της πραγματικότητας συχνά υπονομεύουν την εθνική ενότητα. Σήμερα, παρότι θυμωμένοι και πολωμένοι, ας κατανοήσουμε ότι το μέλλον του τόπου και του έθνους θα κριθεί από το πώς θα ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας. Χωρίς τη βοήθεια, τη στήριξη και τις νουθεσίες οποιουδήποτε άλλου. Η ευθύνη είναι μεγάλη και είναι δική μας.