Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί συντομευμένη εκδοχή της ανάλυσης δέκα ειδικών επιστημόνων του Carnegie Endowment for International Peace.
Το 2014 θα το θυμόμαστε για τις ταραχές σε όλον τον πλανήτη: την κρίση στην Ουκρανία, την άνοδο του «Ισλαμικού Κράτους» και την επιδημία του Εμπολα, που δεν έχουν λήξει. Οι ειδικοί του ιδρύματος Carnegie παραθέτουν τις εκτιμήσεις τους για τις προκλήσεις του 2015.
Εύλογα αναρωτιόμαστε αν θα συνεχισθούν σε τέτοια κλίμακα οι κρίσεις μέσα στο επόμενο έτος, αλλά μάλλον οι συνθήκες είναι τέτοιες ώστε να παραταθούν και μέσα στα επόμενα χρόνια. Κι αυτό γιατί οι κρίσεις που γνωρίσαμε το 2014 έχουν τις ρίζες τους σε παράγοντες παλαιότερους που έχουν τη δυναμική να προκαλούν ταραχές επί χρόνια.
O αραβικός κόσμος βρίσκεται σε μια διαδικασία μετασχηματισμού. Η Τυνησία έθεσε πρώτη μεταξύ των αραβικών κρατών τα θεμέλια ενός δημοκρατικού κράτους, στο οποίο οι Ισλαμιστές καταλαμβάνουν και χάνουν την εξουσία με εκλογές. Στο άλλο άκρο, όμως, το «Ισλαμικό Κράτος» κατέλαβε σημαντικά εδάφη σε Ιράκ και Συρία και στράφηκε κατά των ομοθρήσκων του μουσουλμάνων και κατά των Χριστιανών, των Γιαζίντι και των πολιτών άλλων χωρών που έχουν εγκατασταθεί στις δύο χώρες. Εγκυμονεί τον κίνδυνο της τρομοκρατίας για την περιοχή και την παγκόσμια κοινότητα και προφανώς η κατάσταση σε Ιράκ και Συρία θα εξακολουθήσει να επιδεινώνεται. Το «Ισλαμικό Κράτος» δεν αναμένεται να νικηθεί μέσα στο 2015 χωρίς χερσαίες επιχειρήσεις ή κατάλληλη εκπαίδευση των ιρακινών ενόπλων δυνάμεων. Οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες του Κόλπου μάλλον θα αντιμετωπίσουν εντάσεις μέσα στο 2015 αν εξακολουθήσει να υποχωρεί η τιμή του πετρελαίου. Ειδικότερα, σχετικά με το αν θα οξυνθεί περαιτέρω το πρόβλημα των τζιχαντιστών στη Μ. Ανατολή, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος, καθώς οι εξτρεμιστικές οργανώσεις του είδους του «Ισλαμικού Κράτους» τείνουν να αποκτούν περισσότερη επιρροή, κύρος και μέλη. Ετσι, αυτές οι οργανώσεις εξωθούνται σε αλλαγή δομής από μια συγκεντρωτική ιεραρχία σε ένα δίκτυο τύπου Αλ Κάιντα. Αυτό συνεπάγεται ανεξέλεγκτη και κλιμακούμενη δραστηριότητα των τζιχαντιστών πέραν της Συρίας και του Ιράκ.
Το Ιράν και η Β. Κορέα θα εξακολουθήσουν να αποτελούν τις δύο πηγές ανησυχίας για τη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Tο Ιράν, το οποίο αναμένεται να εξακολουθήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου σε μεγάλη κλίμακα αλλά δεν προβλέπεται να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο μέσα στο 2015. Για την Ε.Ε. και τις προσπάθειές της να οικοδομήσει μια ισχυρότερη εξωτερική πολιτική, το δυσκολότερο πρόβλημα είναι η κρίση Ρωσίας – Ουκρανίας. Η Ευρώπη πρέπει να ασκήσει γεωπολιτική πολιτική στον μέγιστο βαθμό και για μια παρατεταμένη περίοδο επιστρατεύοντας όλα τα μέλη της, μεγάλα κεφάλαια και ετοιμότητα για να εναντιωθεί στη θέληση του Κρεμλίνου. Είναι θετικό ότι μέχρι στιγμής η Ε.Ε. είναι ενωμένη, αλλά κανείς δεν γνωρίζει για πόσο ακόμη.
Επιπλέον, το 2015 θα είναι κρίσιμο για τις διαπραγματεύσεις για τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ), καθώς έχουν υπάρξει πολλές αντιδράσεις στη συμφωνία. Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η Τουρκία, καθώς στη διάρκεια του 2014 επιδεινώθηκαν πολύ οι σχέσεις της με την Ε.Ε. ενώ η πολιτική ατζέντα του προέδρου Ερντογάν εμπνέει ανησυχία. Η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. είναι πλέον ισχνή ως πιθανότητα και το ζήτημα είναι αν η Ε.Ε. θα μπορέσει να συνδυάσει τη ρεάλ πολιτίκ με μια κριτική προσέγγιση μιας χώρας ύψιστης στρατηγικής σημασίας. Στο εσωτερικό της η Ε.Ε. θα αντιμετωπίσει μια συνολικά ασθενή οικονομία και το ενδεχόμενο νέων προβλημάτων για το ευρώ.
Το 2015 θα είναι σίγουρα ένα δύσκολο έτος για την Ουκρανία. Αναμένεται να συρρικνωθεί η οικονομία της κατά 7%, το νόμισμά της έχει χάσει το 50% της αξίας μέσα στο 2014 και τα συναλλαγματικά διαθέσιμα είναι κάτω από τα 10 δισ. δολάρια. Η εκτίμηση του ΔΝΤ είναι πως η Ουκρανία θα χρειαστεί πρόσθετη χρηματοδότηση ύψους 19 δισ. δολ. για το 2015, αλλά ούτε η Ε.Ε. ούτε οι ΗΠΑ δείχνουν πρόθυμες να διοχετεύσουν περισσότερα κεφάλαια στη χώρα.
Για την Ασία το 2014 ήταν ένα έτος κρίσεων στις σχέσεις της Κίνας με την Ιαπωνία, το Βιετνάμ, την Ινδία και τις Φιλιππίνες. Το απρόβλεπτο χαρτί παραμένει η Β. Κορέα, ενώ παραμένει ασαφές το τοπίο, καθώς εκδηλώνονται τάσεις για αλλαγές που φέρνει η μεγάλη ανάπτυξη της Κίνας εφ’όσον φέρνει μαζί της μεγάλη στρατιωτική ισχύ και το απαιτούμενο δυναμικό για να επιχειρήσει μια ανατροπή των παγκόσμιων ισορροπιών. Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ έχει θέσει σε προτεραιότητα τη βελτίωση των σχέσεων της Κίνας με τις γειτονικές χώρες. Οπως, όμως, παραδέχθηκε και ο ίδιος προσφάτως εξακολουθεί να επικρατεί ανησυχία για το πώς θα χρησιμοποιήσει η Κίνα την αυξανόμενη ισχύ και επιρροή της. Το επόμενο έτος, η Κίνα θα εξακολουθήσει να επιδιώκει μια επέκταση του Κινεζικού Ονείρου στις χώρες Ασίας και Ειρηνικού. Δεν αναμένεται, πάντως, να επιδιώξει αποφασιστική επιρροή σε ζητήματα εθνικής κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας. Η ενίσχυση της επιρροής θα δυσχεράνει, πάντως, τη διατήρηση σταθερών σχέσεων συνεργασίας με τις ΗΠΑ.
Η παγκόσμια οικονομία αναμένεται πως το 2015 θα σημειώσει ανάπτυξη σαφώς κάτω από το μακροπρόθεσμο δυναμικό της. Θα αναπτυχθεί με ρυθμό κοντά στο 2,5% και όχι κοντά στο 3% στο οποίο κυμαινόταν τα τελευταία 25 χρόνια. Σε ορισμένες χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου θα βελτιωθεί σημαντικά το βιοτικό επίπεδο, αλλά στον ανεπτυγμένο κόσμο η ανεργία θα μειώνεται με απελπιστικά αργούς ρυθμούς. Ακόμη και στην ανακάμπτουσα αμερικανική οικονομία δεν διαφαίνονται τάσεις να κλείσει το χάσμα της ανισότητας και τα νοικοκυριά θα δουν περιορισμένη βελτίωση στα οικονομικά τους. Η Κίνα θα εξακολουθήσει να δίνει ώθηση στην παγκόσμια οικονομία ακόμη και με ρυθμό ανάπτυξης 7%, ενώ θα επιβραδυνθεί η ώθηση που προσέφεραν οι αναδυόμενες.