Χθες το βράδυ στο δορυφορικό TV5, μια πρώην δημοσιογράφος του Charlie Hebdo, όταν ο μεγάλος μουφτής της Γαλλίας –ελπίζω να μην παραποιώ τον τίτλο του– είπε πως καταδικάζει μετά βδελυγμίας τη μαζική δολοφονία, του είπε πως κάνει πολύ καλά μεν, τον ρώτησε όμως με ποιον τρόπο θα αντιμετωπίσει τα απειλητικά και υβριστικά μηνύματα που δέχονται οι δημοσιογράφοι καθημερινά. Δεν άκουσα την απάντησή του, διότι η εκπομπή τελείωσε εκεί. Απλώς μου ήρθε στον νου το μυθιστόρημα ενός φίλου Αλγερινού, του Μπουαλέμ Σαμσάλ, που τιτλοφορείται «Ο Γερμανός Μουτζαχεντίν» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις) και περιγράφει πώς η ζωή στα παρισινά προάστια και η δουλειά του μουφτήδων μεταμορφώνει τους νεαρούς Αραβες που μεγαλώνουν στη Γαλλία σε φανατικούς μουσουλμάνους. Αυτό είχε στον νου του ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης κύριος Μπατεντέρ, ο οποίος στην ίδια εκπομπή είπε πως όλοι πρέπει να προσέξουν για να μη δημιουργηθούν συνθήκες εμφυλίου πολέμου στη Γαλλία, ενός θρησκευτικού πολέμου, ο οποίος δεν θα διεξάγεται στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης, όπως τον οραματίσθηκε ο Χάντινγκτον, αλλά στο εσωτερικό της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Χθες όλες οι εικόνες ήταν ενθαρρυντικές και είναι η αλήθεια ότι, βλέποντάς τες, θυμήθηκα το περίφημο βολταιρικό «Ecrasons l’infame» – «να τσακίσουμε το αποτρόπαιο» σε πρόχειρη μετάφραση. Την επομένη, όμως, εμφανίστηκαν οι πρώτες σκιές.
Σκιές στην κυριολεξία. Ηταν τα pixel που κάλυπταν τα εξώφυλλα του περιοδικού με τα σκίτσα του Μωάμεθ σε διεθνή μέσα ενημέρωσης που πρόβαλλαν τα γεγονότα και εννοείται εξέφραζαν τη συμπαράστασή τους. H Telegraph ανέβασε φωτογραφία με μία κοπέλα που διαβάζει το τεύχος του περιοδικού με τον τίτλο «Η ζωή του Μωάμεθ», μόνο που το πρωτοσέλιδο σκίτσο είναι θαμπωμένο, σαν τα πρόσωπα των καταχραστών παρ’ ημίν. Η New York Daily News, το CNN και το NBC κάλυψαν με τον ίδιο τρόπο εικόνες για να μη θίξουν τις θρησκευτικές ευαισθησίες ενός μέρους του κοινού τους. Οπως είχε πει σε αντίστοιχη περίπτωση ο εκπρόσωπος του προέδρου Ομπάμα: «Oι δημοσιογράφοι έχουν πάντα το δικαίωμα να δημοσιεύουν ό,τι θέλουν. Απλώς δεν είναι πάντα χρήσιμο να το κάνουν.» Πέρασε ο τρόμος στα ίδια τα κύτταρα της ελεύθερης σκέψης; Δεν υπάρχει σκληρότερη μορφή λογοκρισίας από την αυτολογοκρισία – τι άλλο είναι η «νεογλώσσα» του Οργουελ; Και στο κάτω κάτω, όσο κι αν υπερασπίζεσαι το δικαίωμα του σατιρικού περιοδικού, η ψυχή της σάτιρας, η γλώσσα της σάτιράς του ήταν το σκίτσο. Κρύβοντάς το είναι σαν να προδίδεις αυτό που πας να υπερασπιστείς. Ομως, ας μην προτρέχουμε. Στη Γαλλία η βλασφημία δεν είναι ποινικό αδίκημα, ενδεχομένως να είναι αισθητικό, όμως δεν είναι το ίδιο. Και με τούτα και μ’ εκείνα, οι μόνοι που δεν αντιδρούν στην Ευρώπη σε τέτοιου είδους βλάσφημες χειρονομίες είναι οι χριστιανοί. Στην Ευρώπη, γιατί παρ’ ημίν τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά.
Γιατί τώρα μάς είναι εύκολο να διακηρύσσουμε την οργή μας και να υπερασπιζόμαστε τον Διαφωτισμό και τις κατακτήσεις του μακριά από εμάς. Εχει όμως αναρωτηθεί κανείς από τους καλοθελητές της ελευθερίας αν ένα έντυπο με τη βλάσφημη και αιρετική νοοτροπία του Charlie Hebdo θα μπορούσε να σταθεί έστω και μία μέρα στη χώρα μας; Εχετε σκεφτεί τι θα γινόταν αν τολμούσε να σατιρίσει, όπως σατιρίζουν τον Πάπα, τον μητροπολίτη Ανθιμο, ή ακόμη και μορφές που η ελληνική κοινωνία έχει καθαγιάσει –τρόπος του λέγειν– όπως ο Βελουχιώτης, ο Ξηρός, ή ο κ. Καμμένος; Η κατεστημένη σοβαροφάνεια της υποκρισίας μας όποτε σπάσει κινδυνεύει να σε φέρει στα δικαστήρια, για να αποζημιώσεις την υπόληψη του θιγμένου προσώπου εξαιτίας ενός επιθέτου ή μιας έκφρασης. Κατά τα λοιπά, καλά κάνουμε και υπερασπιζόμαστε το Charlie Hebdo. Θα ήταν ακόμη καλύτερα εάν ξέραμε για ποιο λόγο το υπερασπιζόμαστε.