Το 1981, μετά το τελευταίο διάγγελμα του Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν, αν δεν κάνω λάθος, η τηλεοπτική εικόνα πάγωσε για λίγο μπροστά στην κενή προεδρική πολυθρόνα. Ηταν η εικαστική εκδοχή μιας μάλλον λουδοβίκειας, και ελάχιστα δημοκρατικής, μεγαλομανίας. Ο θρόνος που ο ίδιος τον έβλεπε κενό η Γαλλία, τον είχε ήδη παραδώσει στον διάδοχό του Φρανσουά Μιτεράν, με τους δικούς του λουδοβίκειους τρόπους. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο, πλην όμως πολύ μικρό για πρόεδρο.
Προεδρικές μικρότητες και πρωθυπουργικές μικρότητες. Δεν υπάρχει νόμος που να ορίζει ότι απαιτείται η παράδοση της πρωθυπουργίας από τον προηγούμενο στον επόμενο, πλην όμως υπάρχουν τα κοινοβουλευτικά ήθη που το επιβάλλουν. Ηθος ανθρώπω δαίμων έλεγε ο σκοτεινός Εφέσιος. Υπάρχει και η αυξημένη ευθύνη. Διότι ο κ. Σαμαράς που δεν τήρησε τα ειωθότα και εγκατέλειψε το γραφείο του στον καινούργιο του ένοικο, υπήρξε ο πέμπτος πρωθυπουργός ενός κόμματος που έχει ταυτίσει την ύπαρξή του με τον κοινοβουλευτισμό. Ή μάλλον, ακόμη περισσότερο, γεννήθηκε μαζί με την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στη χώρα μας.
Η αλήθεια είναι ότι ο κ. Σαμαράς δεν διατηρούσε τις καλύτερες σχέσεις με το κοινοβούλιο. Δεν τον θυμάμαι να εμφανίζεται στην ώρα του πρωθυπουργού ή να δίνει μάχες εκεί όπως ο ιδρυτής του κόμματος ή ο κ. Μητσοτάκης. Δεδομένου δε ότι οι ειδήμονες υποστηρίζουν πως μεγάλες μετακινήσεις ψηφοφόρων έγιναν τις τελευταίες ημέρες πριν από τις εκλογές, αναρωτιέμαι πόσο βάρυνε στην ήττα του η άρνησή του να συμμετάσχει σε τηλεοπτικό διάλογο με τον αντίπαλό του. Δεν ξέρω πόσοι συγκινήθηκαν από το γεγονός ότι η Νέα Δημοκρατία έσπευσε να καταγγείλει τον πολιτικό όρκο. Προσωπικά πιστεύω στον διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας, επ’ αμοιβαία ωφελεία, και κάποτε και η Νέα Δημοκρατία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι ο ευρωπαϊσμός δεν είναι μόνον το ευρώ ή η τήρηση των συμφωνηθέντων με τους εταίρους, αλλά μια ουσιαστική αλλαγή στη νοοτροπία. Οπως έλεγε και ο Γατόπαρδος πρέπει να αλλάξουμε αν θέλουμε να παραμείνουμε ίδιοι.
Ποια είναι η αλλαγή και ποιο είναι το ίδιο στις σημερινές περιστάσεις; Το «ίδιο» είναι πιο εύκολο να το προσδιορίσουμε: είναι η Ελλάδα που παραμένει ευρωπαϊκό κράτος και συνεχίζει να προσπαθεί να αφομοιώσει τα κεκτημένα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ποια είναι η αλλαγή; Ε, στο σημείο αυτό τα πράγματα είναι λίγο πιο σύνθετα, αν και θα έπρεπε να θεωρούνται ήδη κοινό κτήμα: η Ελλάδα για να αφομοιώσει τα κεκτημένα του ευρωπαϊκού πολιτισμού θα πρέπει να αλλάξει.
Ο ρόλος της Νέας Δημοκρατίας, ή ας πούμε της Κεντροδεξιάς, είναι πολύ σημαντικός στους επόμενους μήνες. Γίνεται ακόμη πιο σοβαρός όταν ακούγεται ο κ. Βούτσης να διακηρύσσει πως «άλλαξε το καθεστώς» – και όπως έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής η πολιτική ρητορεία του ΣΥΡΙΖΑ είναι ειλικρινής και πρέπει να αποφασίσουμε να την παίρνουμε στην κυριολεξία. Η παραμονή της χώρας μας εντός ευρωπαϊκού πλαισίου είναι συνυφασμένη με την προστασία των θεσμών απέναντι στον λαϊκισμό που υπερβαίνει τους διαχωρισμούς ανάμεσα στη δεξιά και την αριστερά.
Η Νέα Δημοκρατία θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι δεν δίνει τον πόλεμο της γραβάτας απέναντι στα μπλου τζιν και τα ανοιχτά πουκάμισα. Αν οχυρωθεί στον ηττημένο εαυτό της, αν συνεχίσει να κρύβεται όπως έκανε τους τελευταίους μήνες μετά τις ευρωεκλογές, αν πάει να παίξει το κυνήγι του χαμένου θησαυρού θα είναι κι αυτή συνυπεύθυνη για την απομόνωση της χώρας. Η σύμπραξη του ΣΥΡΙΖΑ με τους εθνικιστές Ανεξάρτητους Ελληνες, τα συγχαρητήρια της Μαρίν Λεπέν, η άνοδος των Podemos στην Ισπανία είναι συμπτώματα μιας ευρωπαϊκής κόπωσης η οποία θα πρέπει να θεραπευθεί από τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις πριν γίνει χρόνιο νόσημα.