«Αν η Ελλάδα δεν θέλει να αποδεχθεί το Μνημόνιο, ίσως είναι ώρα να φύγει από την Ευρωζώνη. Οι Γερμανοί φορολογούμενοι δεν θα δεχθούν να χάσουν ούτε ένα ευρώ για την Ελλάδα». Το μήνυμα Γερμανού δημοσιογράφου σε ένα πηγαδάκι στον Λευκό Οίκο, εν αναμονή της συνέντευξης Τύπου της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ και του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, δεν είναι διπλωματικά διατυπωμένο, αλλά προδίδει τη σκέψη πολλών στην Ευρώπη.
Είναι εντυπωσιακό πόσο εύκολα επανήλθαν στο προσκήνιο τα στερεότυπα για την Ελλάδα: εν μια νυκτί, ξαναέγινε ένα «αποτυχημένο κράτος», όπου οι πολίτες δεν πληρώνουν φόρους και οι πολιτικοί της αρνούνται να κάνουν μεταρρυθμίσεις. Υστερα από δύο τουλάχιστον χρόνια κατά τα οποία τα ρεπορτάζ από τη χώρα ήταν κυρίως για τις επιπτώσεις της οξείας οικονομικής κρίσης στους πολίτες και το πολιτικό σύστημα, η «ξεχωριστή περίπτωση» της Ελλάδας επανήλθε, δίνοντας τροφή στα επιχειρήματα για την έξοδό της από την Ευρωζώνη. Κατά την επίσκεψή της στη Ουάσιγκτον, η κ. Μέρκελ θα προτιμούσε να μη χρειαστεί να αναφερθεί καθόλου στη χώρα: παρουσίασε το θετικό παράδειγμα των άλλων αδύναμων χωρών της Ευρωζώνης που «εξέρχονται από την κρίση» και «κάνουν μεταρρυθμίσεις» και τις προσπάθειες της Επιτροπής για τόνωση της ανάπτυξης. Οταν ρωτήθηκε επί τούτου, επανέλαβε ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη εξαρτάται από τις προτάσεις που θα καταθέσει η κυβέρνηση στο σημερινό Eurogroup – τονίζοντας ότι αυτές θα πρέπει να βασίζονται στα προγράμματα της τρόικας. Ολα, λοιπόν, εξαρτώνται από την Ελλάδα;
Κανείς δεν μπορεί να ξεχνάει τι συνέβη τα τελευταία πέντε χρόνια στη χώρα. Η Ελλάδα έκανε μία από τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές προσαρμογές σε καιρό ειρήνης, με δυσβάσταχτο κόστος για την πλειοψηφία των πολιτών. Η οικονομία συρρικνώθηκε κατά ένα τέταρτο, η ανεργία ανήλθε στο ένα τέταρτο, η φτώχεια επίσης εκτοξεύθηκε. Οι Ελληνες υπέστησαν δραματική μείωση των εισοδημάτων τους, ενώ η ευρωπαϊκή υπόσχεση ήταν αυτή της σύγκλισης. Παρά ταύτα, εξακολουθούν να θέλουν την παραμονή στο ευρώ και γι’ αυτό επί πέντε χρόνια ανέχθηκαν τις συνταγές της λιτότητας.
Η μείωση των μισθών, όμως, δεν κατάφερε να τονώσει την ανταγωνιστικότητα της κλειστής, μικρής οικονομίας –μεταξύ άλλων λόγω της έλλειψης επενδύσεων και της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας στην Ευρώπη. Ακόμη και η προώθηση μεταρρυθμίσεων που έφερε τη χώρα στην πρώτη θέση στη σχετική λίστα της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2013 δεν στάθηκε ικανή να βοηθήσει. Πόσο μάλλον που κόλλησαν στη συνέχεια για πολιτικούς λόγους, καθώς οι μεταρρυθμίσεις δεν αποδίδουν άμεσα καρπούς και είναι ιδιαίτερα επώδυνες σε καιρό ύφεσης.
Υπό την πίεση των άνισων φορολογικών βαρών και των κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης, τα μέχρι πρότινος κυρίαρχα πολιτικά κόμματα έχασαν τελικά κάθε αξιοπιστία. Η απόρριψη της λιτότητας από τους ψηφοφόρους έφερε στην εξουσία την παρούσα κυβέρνηση, η οποία με τον πλέον δυναμικό τρόπο αμφισβήτησε το Μνημόνιο. Μπορεί η ρητορική της να τρομάζει τους Ευρωπαίους πολιτικούς, αλλά είναι και οι ίδιοι υπεύθυνοι που φτάσαμε εδώ, καθώς δεν δέχθηκαν τα επιχειρήματα προηγούμενων κυβερνήσεων για χαλάρωση του προγράμματος. Οταν από το 2012 έχουν δεσμευθεί –υπό όρους– σε ελάφρυνση του χρέους (όσοι υπολόγισαν τους αριθμούς το λένε από το 2010), πόσο μπορείς να την καθυστερήσεις προτού μία ήπια παράταση των λήξεων γίνει αίτημα για διαγραφή του;
Η κυβέρνηση έχει πλέον υποχωρήσει στο ζήτημα του χρέους, δηλώνει ότι δέχεται το 70% των μέτρων του Μνημονίου και υπολογίζει ότι οι προτάσεις που θα παρουσιάσει σήμερα στο Eurogroup δεν θα κοστίσουν ούτε ευρώ στους Ευρωπαίους φορολογουμένους. Δεν θα υποχωρήσει, όμως, στο αίτημα για χαλάρωση της λιτότητας. Μεγαλύτερη πίεση δεν θα τσακίσει μόνο τη συγκεκριμένη κυβέρνηση, αλλά και την όποια πίστη στην Ευρώπη απομένει στους πολίτες – που σε ποσοστό 72% υποστηρίζουν την αντιπαράθεση με την τρόικα. Ο Γερμανός δημοσιογράφος έχει ένα δίκιο: Αυτή ίσως να είναι η τελευταία ευκαιρία για μία συμφωνία που θα κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ.