Μας ξάφνιασε δυσάρεστα ο υπουργός Παιδείας με τις πρόσφατες δηλώσεις του περί αριστείας των πειραματικών, και προτύπων σχολείων. Επιπλέον συντείνει στην κατάρτιση νέου νόμου-πλαισίου και στην κατάργηση του νόμου Διαμαντοπούλου. Ο υπουργός δήλωσε ότι η αριστεία είναι «τελειωτικά καταστροφικός όρος για τα παιδιά», ότι τα πειραματικά σχολεία δεν μπορούν να λειτουργούν με εξετάσεις και ότι τα πρότυπα σχολεία «πρέπει να τα επαναφέρουμε κάπου».
Τη στιγμή μιας πανελλήνιας εθνικής ανάτασης από την πατριωτική στάση της νέας ελληνικής κυβέρνησης και προσωπικά του πρωθυπουργού και του υπουργού Οικονομίας για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους, τη στιγμή που ο πρωθυπουργός διαμηνύει από το βήμα της Βουλής ότι η καινοτομία, η υψηλή τεχνολογία, η βελτίωση της ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, και όχι η μείωση των μισθών, ο υπουργός Παιδείας μάς γυρίζει χρόνια πίσω.
Στην αριστερή ρητορική και φιλολογία, ένας όρος συνώνυμος με τον όρο «αριστεία», ο όρος «πρωτοπορία», χαρακτήριζε «το πιο προχωρημένο κομμάτι της εργατικής τάξης» που απετελείτο από τα μέλη του κομμουνιστικού κόμματος, τους ηγέτες των συνδικάτων, τους στρατευμένους στις αριστερές ιδέες διανοούμενους. Ολοι αυτοί εθεωρούντο η εμπροσθοφυλακή για την επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας. Κανείς από τους αριστερούς διανοούμενους δεν ενοχλείτο τότε με τη διάκριση σε «πρωτοπορία» και «λαό». Η ιστορική πραγματικότητα έδειξε, βέβαια, ότι οι «πρωτοπορίες» έγιναν γραφειοκρατικές ελίτ, κλειστές ομάδες με δικτατορική διακυβέρνηση, που στο όνομα της «ισότητας» καταπίεσαν την ιδιαιτερότητα και τα ταλέντα των ατόμων και τελικά καταρράκωσαν τα όνειρα ολόκληρων λαών για ευημερία, δικαιοσύνη, ισότητα ευκαιριών (και όχι εξίσωση ατόμων) και τεχνολογική εξέλιξη που θα υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι το κέρδος του κεφαλαίου και των ολιγαρχών.
Σε μια ανοιχτή κοινωνία, η αποδοχή και εφαρμογή συνθηκών και κανόνων της «αριστείας» είναι το ισχυρότερο εργαλείο για πρόοδο, βελτίωση της ποιότητας αγαθών και υπηρεσιών, αύξηση της παραγωγής, αναγέννηση και αναβάθμιση των σχολείων και των πανεπιστημίων με παραγωγή νέας γνώσης και τελικά επίτευξη μιας νέας πρωτοπορίας. Η διαφορά από τις «κομμουνιστικές πρωτοπορίες» είναι ότι η «αριστεία» ορίζεται με κανόνες όχι μιας ελίτ που «βαφτίζει» ως «άριστο» τον εαυτό της, αλλά κανόνες που θέτει η κοινωνία και στηρίζονται στη μέτρηση της απόδοσης, όχι μόνο των μαθητών και σπουδαστών, αλλά κάθε εργαζομένου, στη βαθμολόγησή της, στην ενθάρρυνσή της με ανταποδοτικά εργαλεία και προφανώς, ας μη γελιόμαστε, στην προσήλωση αυτών των κανόνων στην κοινή λογική.
Οποιος νομίζει ότι οι μαθητές που δεν θα «ταξινομηθούν» ως «άριστοι» θα «πληγωθούν» όταν το εκπαιδευτικό σύστημα έχει θέσει ως στόχο την κατάκτηση της «αριστείας» δεν γνωρίζει πόσο ειλικρινής, φρέσκια και αψεγάδιαστη είναι η εκτίμηση των νέων μας αναφορικά με τις δυνατότητες και τις ικανότητές τους. Τα παιδιά γνωρίζουν τις δυνατότητές τους και πρέπει να διδαχθούν ότι οι ιδιαιτερότητες του ατόμου, τα ταλέντα και οι κλίσεις του είναι ιερά, σεβαστά και αξιοποιήσιμα από την κοινωνία, είτε ανήκουν στους «άριστους» είτε όχι. Η μη αποδοχή του στόχου της αριστείας από μια κοινωνία δεν είναι λύση στο πρόβλημα της αναζήτησης «ίσων ευκαιριών», αλλά υποβάθμιση των στόχων της ίδιας της κοινωνίας για πρόοδο. Αλλωστε, το ανθρώπινο ον πάντοτε συνήθιζε να μετράει και να συγκρίνει πράγματα και καταστάσεις ως προς κάποια «πρότυπα», τα οποία έθετε με κανόνες απλής λογικής, που πάντοτε υπηρετούσαν τον στόχο της ύπαρξης και της εξέλιξής του.
Εχουν όλοι οι μαθητές τις ευκαιρίες να είναι «άριστοι» σήμερα; Η απάντηση είναι αρνητική. Εν τούτοις η εξασφάλιση «ίσων ευκαιριών» δεν γίνεται με νόμους, αλλά με θετική, ενεργό προσπάθεια για βελτίωση της παραγωγικότητας και του εθνικού εισοδήματος η οποία θα επιτρέψει σε μια αριστερή κυβέρνηση να δώσει ίσες ευκαιρίες στη νέα γενιά. Η αταλάντευτη προσήλωση στην τακτική αυτή θα καταστείλει τις πρακτικές της διαπλοκής, της διαφθοράς, του νεποτισμού και, εντέλει, της μετριοκρατίας, που διαπνέουν τον δημόσιο βίο και θα μετουσιώσει σε πραγματικότητα τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού για καινοτομία και πρωτοπορία. Τελικά, δηλαδή, η Αριστεία θα πρέπει να θεωρείται και να επιδιώκεται ως η πιο προχωρημένη αντίληψη ενός αριστερού ριζοσπάστη.
Ανασκοπώντας τα ανωτέρω, πιστεύουμε ότι ο πολυπράγμων κ. υπουργός μάλλον βρίσκεται σε ασυμφωνία με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης στην οποία συμμετέχει.
*Ο κ. Παναγιώτης Γ. Βλαχογιαννόπουλος και ο κ. Αθανάσιος Γ. Τζιούφας είναι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.