Η ιστορία θα κρίνει την επιλογή του νυν πρωθυπουργού να προκαλέσει πρόωρες εκλογές με αφορμή την ανάδειξη νέου Προέδρου Δημοκρατίας. Ο σωστός χρονισμός (το timing ελληνιστί) θα ήταν να διεξάγονταν εκλογές στις αρχές του 2016. Εν τω μεταξύ, θα είχαν αναδειχθεί και άλλες πολιτικές δυνάμεις στην Ευρώπη που θα αντιστρατεύονταν τα προγράμματα δημοσιονομικής πειθαρχίας. Δεν έχει νόημα, όμως, αυτή η συζήτηση. Η πραγματικότητα σήμερα είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση σηκώνει μόνη της το βάρος της αντιπαραθέσεως με τη γερμανική οικονομική (και όχι μόνον) πολιτική στην Ευρώπη.
Πραγματικοί υποστηρικτές μας μέσα στην Ε.Ε. δεν υπάρχουν. Η Ισπανία και η Πορτογαλία, χώρες που βιώνουν έντονα την οικονομική κρίση, αντιμετωπίζουν βουλευτικές εκλογές εντός του 2015. Οι κυβερνήσεις τους έχουν μειωμένες πιθανότητες επανεκλογής. Εάν στηρίξουν την ελληνική κυβέρνηση, θα αυτοαναιρεθούν ως προς την πολιτική που εφάρμοσαν. Η (αριστερή) Ιταλία πρέπει τα επόμενα τρία χρόνια να χρηματοδοτήσει ένα χρέος έξι φορές μεγαλύτερο από το σημερινό της Ελλάδος. Δεν επιθυμεί να θεωρηθεί ότι εμπίπτει στην ίδια κατηγορία με τη χώρα μας. Η (σοσιαλιστική) Γαλλία προτιμά τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Παράλληλα, ο Γάλλος πρόεδρος βλέπει με ανησυχία την άνοδο της αντισυστημικής Λεπέν που, παρά τις ιδεολογικές της διαφορές, επιμένει να στέλνει στον ΣΥΡΙΖΑ «περήφανο χαιρετισμό».
Στήριγμα της Ελλάδος σε αυτή τη φάση είναι οι ΗΠΑ. Η στάση τους δεν οφείλεται στο ότι συμφωνούν με τις ελληνικές θέσεις για τα οικονομικά. Οι Αμερικανοί θεωρούν ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα πρέπει να προχωρήσουν. Η υποστήριξη των ΗΠΑ οφείλεται κατ’ αρχήν σε γεωπολιτικούς λόγους. Το μεγαλύτερο τμήμα της ανατολικής Μεσογείου φλέγεται, από τη Συρία ως τη Λιβύη, ενώ η Τουρκία εκπέμπει αυταρχισμό, αλαζονεία και αστάθεια. ΟΙ ΗΠΑ δεν θα ήθελαν να δουν Ελλάδα και Κύπρο να αποσταθεροποιούνται, πολλώ δε μάλλον όταν μαζί με την Αίγυπτο και το Ισραήλ μπορούν να αποτελέσουν άξονα σταθερότητας. Κατά δεύτερο λόγο οι ΗΠΑ φοβούνται τις συνέπειες που θα έχει για την παγκόσμια οικονομία τυχόν έξοδος της Ελλάδος από το ευρώ. Γνωρίζουν από την υπόθεση της τράπεζας Lehman Brothers ότι οι εκτιμήσεις για τις συνέπειες της χρεοκοπίας της απεδείχθησαν κατώτερες της πραγματικότητας. Θα φθάσουν, όμως, οι Αμερικανοί στο σημείο να παρέμβουν άμεσα στις ευρωπαϊκές εξελίξεις; Απομένει να φανεί. Σε μία τέτοια περίπτωση, όμως, πόσο πιο ευάλωτοι θα είμαστε στις αμερικανικές πιέσεις που ασκούνται ήδη για θέματα ζωτικά, όπως το Κυπριακό;
Ηδη σε ένα τμήμα της κοινωνίας ακούγεται η φαινομενικά εύλογη αντίδραση: «Τι είδους σύμμαχοι είναι αυτοί; Στην μεν Ε.Ε. είμαστε εντελώς μόνοι, ενώ οι Αμερικανοί, εάν θα μας βοηθήσουν, θα μας πιέσουν στη συνέχεια να υποχωρήσουμε σε κρίσιμα εθνικά μέτωπα».
Η απάντηση είναι ότι παρά τις σοβαρότατες διαφωνίες για όσα συνέβησαν με το χειρισμό της οικονομικής κρίσεως στην Ελλάδα, τα ζωτικά συμφέροντα της εδαφικής ακεραιότητας και της μακροπρόσθεσμης οικονομικής μας ευημερίας συνδέονται με αυτά των συγκεκριμένων συμμάχων. Υπ’ αυτή την έννοια Ε.Ε. και ΗΠΑ είναι στρατηγικοί σύμμαχοι. Οι ιδιότητες του μέλους στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ αφορούν πρωτίστως την ασφάλεια του ελληνικού λαού σε μία γειτονιά με πολλά προβλήματα.
Παραμένει, βεβαίως, η ζοφερή οικονομική πραγματικότητα που βιώνουμε. Δημιουργήθηκε πρωτίστως από εμάς τους ίδιους και αντιμετωπίσθηκε με μία κακή συνταγή γιατρειάς από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Η συνταγή περιελάμβανε εποπτεία σε επίπεδο εξευτελιστικό για μία δημοκρατική χώρα, όπου υπήρχε ξένη παρέμβαση ακόμη και στον αριθμό των δόσεων για τις οφειλές προς το ΙΚΑ. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι μέσα σε αυτή τη συμμαχία καλούμαστε να βρούμε λύσεις. Οτιδήποτε άλλο, θα μας δημιουργούσε άλλου είδους προβλήματα ασφαλείας και πιθανόν εδαφικής ακεραιότητας.
«Και η Ρωσία; Η Κίνα;» θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος.
Για μικρές και μεσαίες χώρες, όπως η Ελλάδα, υπάρχουν οι στρατηγικοί σύμμαχοι και υπάρχουν και οι χώρες-αντίβαρα. Η Κίνα και η Ρωσία είναι χώρες-αντίβαρα. Οι χώρες-αντίβαρα μπορούν να βοηθήσουν σε επιμέρους πολιτικές (π.χ. κινεζική επένδυση στο λιμάνι του Πειραιά, αέριο από τη Ρωσία). Οι καλές σχέσεις μαζί τους μετριάζουν ακρότητες των στρατηγικών συμμάχων και καθιστούν λιγότερο προβλέψιμη την αντίδραση της μικρής ή μεσαίας χώρας σε εξωτερικές πιέσεις. Οι χώρες-αντίβαρα, όμως, πολύ σπάνια μπορούν να αποτελέσουν τον «άλλο» πόλο και να στηρίξουν μία άλλη στρατηγική συμμαχία. Αλλωστε και οι ίδιες οι χώρες-αντίβαρα σε προσεγγίζουν ως μέρος ενός άλλου συστήματος (π.χ. η Κίνα θέλει το λιμάνι του Πειραιά ως είσοδο στην Ε.Ε.). Εν τέλει τα αντίβαρα είναι αυτό που λέει το όνομά τους. Βοηθούν τις ισορροπίες, Δεν συνιστούν αφ’ εαυτών στρατηγικούς συμμάχους.
Υπ’ αυτή την έννοια είναι χρήσιμο το άνοιγμα της ελληνικής κυβερνήσεως προς τη Ρωσία και την Κίνα. Σε αντίστοιχες κινήσεις είχε προβεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στην κορύφωσή του. Το 1979 επισκέφθηκε τη Σοβιετική Ενωση, την Ουγγαρία, την Τσεχοσλοβακία και το Πεκίνο. Το (απαραίτητο) άνοιγμα της πόρτας και προς άλλες δυνάμεις, δεν πρέπει να μας δημιουργεί ψευδαισθήσεις νέων στρατηγικών συμμαχιών.
*Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι δικηγόρος, επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.