Καμία σχέση με τον Νίξον στη Μόσχα· κι ας υμνεί η «Αυγή» την είσοδο της χώρας στην παγκόσμια σκακιέρα. Τελικά, όμως, γιατί πήγε ο Τσίπρας στη Μόσχα; Η απόσταση των ελάχιστων έστω ημερών καθαρίζει την εικόνα και διακρίνω τρεις λόγους. Κατ’ αρχάς, ο πιο σημαντικός, που τυγχάνει επίσης και ο πιο προσωπικός: για να δει τη Μόσχα από την προνομιακή θέση και τις ανέσεις του επίσημου προσκεκλημένου. Δεύτερον, για να τη «σπάσει» στην Ευρώπη. (Σ.σ.: Η επιλογή του ρήματος, προηγουμένως, είναι σκόπιμη και αποδίδει το βάθος της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης…) Και, τρίτον, για να φέρει τον αέρα της καλής θέλησης στις διμερείς σχέσεις. Αυτό ήταν όλο κι όλο.
Α! Συγγνώμη για την παράλειψη, ξέχασα το «Ετος Ρωσίας στην Ελλάδα». Φολκλορικά συγκροτήματα με Κοζάκους στο Βεάκειο, δηλαδή. Ενδεχομένως (αν μιλούμε για υπερπαραγωγή) και μια «Λίμνη των κύκνων» σε πατινάζ….
Η επιθυμία των κυβερνητικών να προσκυνήσουν στη ρωσική πρωτεύουσα δεν είναι αμελητέο κίνητρο. Προσέξατε, λ.χ., πώς έλαμπε το πρόσωπο του Λαφαζάνη; Ν. Βαλαβάνη, Ν. Κοτζιάς, Π. Λαφαζάνης, Αλέξης και Μπέτυ, όλοι αυτοί που πήγαν εκεί, παρά τη διαφορά γενεών, είναι πρώην Κνίτες. Είναι άνθρωποι οι οποίοι λάτρεψαν το σοβιετικό μοντέλο μαρξιστικού ολοκληρωτισμού και, για χρόνια, έκλειναν τα μάτια στην αλήθεια.
Συνέχισαν να τα κρατούν κλειστά ακόμη και όταν ο κομμουνισμός κατέρρευσε και το μόνο που έκαναν ήταν να προσαρμοσθούν κάπως με τη νέα πραγματικότητα, προκειμένου να συντηρήσουν την πίστη στις ιδέες. Μόλις η Ρωσία επί Πούτιν άρχισε να προκαλεί τη διεθνή τάξη και να διεκδικεί ξανά ρόλο υπερδύναμης, αυτοί, συναισθηματικά και ίσως λόγω συνήθειας, τάχθηκαν αμέσως με το μέρος της Ρωσίας. (Αλλωστε, σε πολλά χαρακτηριστικά του, το καθεστώς Πούτιν είναι η μετεξέλιξη του σοβιετικού…) Κύριο πολιτικό κίνητρό τους, ο πάγιος αντιαμερικανισμός τους και η αντιπαλότητα προς τη Δύση. Πολύ φυσικό εκ μέρους τους, διότι μέσα τους αισθάνονται ότι είναι οι ηττημένοι του Ψυχρού Πολέμου – και, με τέτοια μυαλά, ασφαλώς και είναι.
Για την ελληνική αποστολή ήταν, λοιπόν, προσκύνημα η επίσημη επίσκεψη Τσίπρα στη Μόσχα. Τους φαντάζομαι να παρακαλάνε κιόλας για να δουν τη μούμια του Λένιν, αν υπάρχει ακόμη κάπου. Δεν θα με εξέπληττε καθόλου αν μου έλεγε κάποιος ότι τώρα αισθάνονται να τους περιβάλλει, κατά κάποιο τρόπο, η αίγλη των λεγόμενων Κούτβηδων της δεκαετίας του 1940. (Κούτβηδες ήταν οι απόφοιτοι σχολής στελεχών στη Σοβιετία – τηρουμένων των αναλογιών, δηλαδή, κάτι σαν τους αποφοίτους του Κολλεγίου Αθηνών στις μέρες μας…)
Η πρόθεση της κυβέρνησης να τη «σπάσει» στη Δύση με ανοίγματα σε όσους της δημιουργούν προβλήματα ήταν δεδομένη από την αρχή. Αυτό που δεν ξέραμε ήταν τα όρια στα οποία μπορεί να φθάσει και, στη Μόσχα, διαπιστώσαμε τουλάχιστον ότι ο Τσίπρας, τυπικά, κινήθηκε εντός των ευρωπαϊκών ορίων. Ωστόσο, αυτό που είναι μάλλον δύσκολο είναι να αντιληφθεί κάποιος την αντίληψη για τα ευρύτερα ελληνικά συμφέροντα από τη χειρονομία καλής θέλησης προς τους Ρώσους.
Τα συμφέροντα της Ρωσίας, αντιθέτως, είναι ορατά από τον καθένα. Στη συνάντηση των δύο ηγετών, τα υπενθύμιζε η σημαία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τοποθετημένη μαζί με την ελληνική και τη ρωσική. Πολλοί αναρωτήθηκαν πώς προέκυψε εκεί η σημαία, αν η παρουσία της ήταν πρωτοβουλία ρωσική ή ελληνικό αίτημα. Οποια και αν είναι η απάντηση, η σημαία ήταν εκεί επειδή εξυπηρετούσε την προτεραιότητα του Πούτιν – που δεν ήταν, βέβαια, η βελτίωση των διμερών σχέσεων με την Ελλάδα. Ηταν εκεί για να καταλαβαίνουν οι Ευρωπαίοι σε ποιους απευθυνόταν το μήνυμα και, φυσικά, για να καμαρώνουν οι Ρώσοι πολίτες (σε μια χώρα όπου τα ΜΜΕ είναι χειραγωγούμενα), με τον ηγέτη τους που παίζει μπάλα στο γήπεδο των Ευρωπαίων.
Από την πλευρά του, ο Τσίπρας κινήθηκε μεν εντός των ευρωπαϊκών ορίων, τυπικά, αλλά με τη στάση του έδειξε την ψυχολογική απόσταση που τον χωρίζει από την Ευρώπη, όσο τουλάχιστον ένιωθε δίπλα του τη σιγουριά της παρουσίας του Πούτιν. Αναφέρθηκε στη συμμετοχή της χώρας στην Ε.Ε. ως συμμετοχή σε έναν «διεθνή οργανισμό». (Χωρίς να είμαι ειδικός, έχω την εντύπωση πως η ένωση χωρών με βάση την εκχώρηση κυριαρχίας είναι κάτι περισσότερο από ένας συνηθισμένος διεθνής οργανισμός όπως π.χ. το ΔΝΤ…)
Αυτή η στάση της Ελλάδας συμφέρει, προφανώς, τη Ρωσία. Μιλάμε για μια χώρα η οποία εμφανώς προβάλλει ως αναθεωρητική δύναμη στο στάτους κβο και δεν διστάζει να χρησιμοποιεί τον πόλεμο για να αλλάζει τα σύνορα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η οικονομία της υποφέρει (μόνο οι τέσσερις πρώτοι μήνες των οικονομικών κυρώσεων της Δύσης στη Ρωσία επέφεραν κόστος μεγαλύτερο εκείνου από την πτώση των τιμών του πετρελαίου το προηγούμενο διάστημα) και έχει κάθε συμφέρον να προκαλεί ρήγματα στην ενότητα της Ευρώπης.
Τώρα, πώς ακριβώς συμφέρει την Ελλάδα αυτή η συνειδητή απόσταση από την Ευρώπη, δεν ξέρω. Υποθέτω ότι κάποιοι υπερτιμούν την ισχύ της χώρας – δεν ξαφνιάζομαι, στην κυβέρνηση αποτελούν την πλειοψηφία.
Περιμένω
Αγιες ημέρες, η φωνή του Γαϊτάνου μάς τυραννά από τα ραδιόφωνα, κι εγώ πιστός στις παραδοσιακές, τις αξεπέραστες αξίες και ιδίως όταν αυτές συνδυάζονται με την επικαιρότητα, θέτω το ερώτημα: θα υπάρξει, επιτέλους, δήλωση Παπαθεμελή για τα αποτελέσματα της επίσκεψης Τσίπρα στη Μόσχα ή θα περιμένουμε μετά την Ανάσταση;