Υπάρχουν αρκετοί αναλυτές που θεωρούν ότι το Grexit θα ήταν λυτρωτικό – τόσο για την Ελλάδα όσο και για τις υπόλοιπες χώρες του ευρώ. Συχνά μάλιστα, οι θιασώτες της άποψης αυτής παραπέμπουν στην περίπτωση της Αργεντινής, που αναπτύχθηκε ραγδαία μετά την αποσύνδεση του νομίσματός της από το αμερικανικό δολάριο το 2002.
Η Αργεντινή, ωστόσο, αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγή, όχι προς μίμηση. Μετά τη στάση πληρωμών, δεν υπήρχε καμία πίεση για μεταρρυθμίσεις στη χώρα, με φυσικό επακόλουθο να διολισθήσει η οικονομία σε έναν υπέρμετρο κρατικό παρεμβατισμό. Πέρυσι, 13 χρόνια αργότερα, πτώχευσε ξανά.
Η Ευρωζώνη είναι, κατ’ αρχάς, ένα πολιτικό εργαλείο για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Είναι επίσης ένας οικονομικός χώρος που συναποτελείται από πολλά έθνη-κράτη, τα οποία μέσω του κοινού νομίσματος αναδεικνύονται σε έναν σημαντικό παίκτη στην παγκόσμια οικονομία. Εφόσον κάποιος συμμερίζεται το όραμα μιας ισχυρής Ευρώπης και βλέπει την Ευρωζώνη ως τρόπο μεγιστοποίησης της διεθνούς οικονομικής επιρροής της, τότε θα πρέπει να είναι αφοσιωμένος στη μακροβιότητα και την ακεραιότητα της νομισματικής ένωσης.
Η σημερινή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, αν δεν μεταβληθεί ριζικά, δεν δικαιολογεί την παραμονή της στη Ζώνη του Ευρώ. Ταυτοχρόνως όμως, η χώρα βρίσκεται στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και η έξοδός της από την περιοχή του κοινού νομίσματος θα ήταν ένα ιστορικών διαστάσεων πισωγύρισμα. Η Ελλάδα έχει τις παραγωγικές δυνατότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να εδραιώσουν για τα καλά την παραμονή της στο ευρώ. Ωστόσο, όπως και η Αργεντινή, η οικονομία της διέπεται από ένα θεσμικό πλαίσιο που καθιστά αδύνατη την αξιοποίηση αυτών των παραγωγικών αποθεμάτων.
Δεν πρόκειται απλά για ένα ασφυκτικά ρυθμιζόμενο καθεστώς στους περισσότερους κλάδους. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η κρατική χαλιναγώγηση της οικονομίας, καθώς οι κανόνες για κάθε οικονομική δραστηριότητα εφαρμόζονται με υπεράριθμες και συχνά αντιβαίνουσες αλληλοαναιρούμενες προδιαγραφές που συνδυάζονται με την αυθαιρεσία των αρμόδιων κρατικών υπαλλήλων.
Η Ελλάδα βρίσκεται εδώ και πέντε χρόνια σ’ ένα σταυροδρόμι. Μία μερίδα των πολιτών με σύγχρονες ιδέες, καθοδηγούμενοι από ευρωπαϊκές σκέψεις και οράματα, θέλουν να δουν την Ελλάδα να παραμείνει μέλος της Ευρωζώνης, με μία πιο ισχυρή οικονομία και πιο ανθεκτικούς θεσμούς. Στην αντίπερα όχθη, πολλοί στηρίζουν οπισθοδρομικές, αντιευρωπαϊκές θέσεις, που είτε θα καταστήσουν την Ελλάδα μόνιμο ικέτη εντός της Ευρωζώνης, είτε θα την οδηγήσουν εντελώς εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου.
Μερικοί εκσυγχρονιστές υπουργοί στα χρόνια της κρίσης αγωνίστηκαν εναντίον αυτής της Λερναίας Υδρας των ασφυκτικών ρυθμίσεων που πνίγουν τις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Ορισμένοι κατόρθωσαν να υλοποιήσουν μεμονωμένες μεταρρυθμίσεις. Δεν πέτυχαν όμως την αλλαγή παραδείγματος. Ο λόγος ήταν ότι οι μεταρρυθμιστές αυτοί υπουργοί δεν έτυχαν ποτέ ευρείας στήριξης εντός των υπουργικών συμβουλίων. Θεωρήθηκαν υπερβολικά φιλόδοξοι, ή –ακόμα χειρότερα– στενά συνδεδεμένοι με την τρόικα.
Η ελληνική οικονομία χρειάζεται απορρύθμιση, όχι περισσότερες ρυθμίσεις και κανονιστικά πλαίσια. Απαιτείται ανάσα για τον ιδιωτικό τομέα ώστε να ανασχεθεί η διαρκής έξοδος από την Ελλάδα των άριστων ερευνητών και των προεξαρχόντων επιχειρηματιών. Είναι στο χέρι της ελληνικής κυβέρνησης να δώσει αυτόν τον αέρα στους ιδιώτες, ώστε να απελευθερωθούν οι παραγωγικές δυνάμεις της οικονομίας.
Από την πολιτική βούληση να αμβλυνθεί η κρατική χαλιναγώγηση της οικονομίας εξαρτώνται η μακροβιότητα και η ευημερία της Ελλάδας εντός της Ευρωζώνης. Δυστυχώς, η νέα ελληνική κυβέρνηση δεν κινείται στη σωστή κατεύθυνση στο κρίσιμο αυτό μέτωπο. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να επιμείνουν στο ζήτημα αυτό στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων με την Αθήνα – αν και η παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να γίνει με πιο διακριτικό τρόπο σε σχέση με το πώς χειρίσθηκε η τρόικα το ζήτημα στο παρελθόν.
Ο χρόνος τελειώνει. Τα οικονομικά αποθέματα του ελληνικού Δημοσίου είναι πλέον λιγοστά. Αλλά υπάρχει ακόμα περιθώριο για μια στροφή – προς τις μεταρρυθμίσεις που θα απελευθερώσουν το αναπτυξιακό δυναμικό της χώρας. Πρέπει η κυβέρνηση να το εκμεταλλευθεί. Διαφορετικά, η έξοδος μοιάζει αναπόφευκτη.
* Ο κ. Αλέξανδρος Κρητικός είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πότσδαμ, διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο DIW.