Από προχθές την Παρασκευή, η Βρετανία είναι ο παράδεισος των πολιτικών αναλυτών. Η κίνηση της κρίσιμης μάζας των ψηφοφόρων προς τους Συντηρητικούς του Κάμερον (swing back, το λένε οι Βρετανοί) ήταν το απρόσμενο γεγονός που έδωσε, την τελευταία στιγμή, την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στους Τόριδες.
Κανείς δεν το είχε προβλέψει. Θεωρητικά, το ενδεχόμενο του swing back προς το κυβερνών κόμμα υπήρχε πάντα, περισσότερο όμως ως παροιμιώδης έννοια, η οποία ερχόταν από την εποχή που δεν υπήρχαν τα σημερινά μέσα για να μελετούμε τη διαμόρφωση των εκλογικών αποτελεσμάτων. Ως πιθανότητα για τις εκλογές της 7ης Μαΐου, πάντως, ήταν απολύτως εκτός της σφαίρας των σοβαρών συζητήσεων. Οι δημοσκοπήσεις δεν είχαν καταγράψει τάσεις ή σημεία που να επέτρεπαν να συζητηθεί σοβαρά η υπόθεση μιας ξαφνικής μετακίνησης προς τους Συντηρητικούς. Στον δε βρετανικό Τύπο, ιδίως την τελευταία εβδομάδα της προεκλογικής περιόδου, το γενικό πνεύμα αναλυτών και σχολιαστών θεωρούσε δεδομένο ότι την Παρασκευή η χώρα θα ξυπνούσε με ένα κοινοβούλιο χωρίς κόμμα πλειοψηφίας. Ολες οι υποθέσεις εργασίας και τα σενάρια χτίζονταν επάνω σε αυτή τη βεβαιότητα. Τη διέψευσε η πραγματικότητα…
Δεν καταλαβαίνω, όμως, γιατί υποστηρίζουν ορισμένοι ότι η κάλπη διέψευσε τις δημοσκοπήσεις. Αν οι δημοσκοπήσεις είναι «φωτογραφίες της στιγμής», γιατί να περιμένουμε ότι θα μας δείχνουν και τις στιγμές που ακολουθούν στον χρόνο; Εξάλλου, αυτές οι «στιγμές» των δημοσκοπήσεων είναι στην πραγματικότητα ώρες πολλές, ίσως και μέρες, αφού η συλλογή του υλικού και η ανάλυσή του δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. Τίποτε που να έχω υπ’ όψιν, εγώ ο αδαής, δεν με εμποδίζει να πιστέψω ότι η κρίσιμη μετακίνηση συνέβη πράγματι την τελευταία ημέρα, όταν δεν υπήρχε τρόπος να καταγραφεί. Το «παροιμιώδες», λοιπόν, συνέβη. Αλλά πώς και γιατί;
Για τα δικά μου μέτρα, ενός αγγλόφιλου Ελληνα που ζει στην Αθήνα, αυτές οι εκλογές είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς οι ομοιότητες με τη δική μας περίπτωση ήσαν αισθητές. Αυτό που συμβαίνει καιρό τώρα στη Βρετανία και διαβρώνει την αξιοπιστία του κοινοβουλευτισμού δεν διαφέρει, ως προς τη μορφή του τουλάχιστον, από αυτό που συμβαίνει εδώ. Σκάνδαλα διαφθοράς, των πολιτικών, γεμίζουν πια τις σελίδες του βρετανικού Τύπου, σε βαθμό που δύσκολα θα φανταζόταν κάποιος πριν από τριάντα χρόνια. Η εθνική υπαρξιακή κρίση τους παίρνει και εκεί τις μορφές του απομονωτισμού και της ξενοφοβίας. Αγωνίζονται να περιστείλουν ένα έλλειμμα στον προϋπολογισμό της τάξεως του 5% (το οποίο ήταν 10% όταν ανέλαβε η κυβέρνηση Κάμερον – Κλεγκ). Επίσης, παλεύουν με τις επιπτώσεις από την αποτυχία του πολυπολιτισμικού μοντέλου στην κοινωνία τους, όπως εμείς από την αποτυχία μας να αντιμετωπίσουμε το μεταναστευτικό στη δική μας. Το κομματικό σύστημά τους είναι γηραλέο: τα μέλη των κομμάτων ολοένα λιγοστεύουν σε αριθμούς και αυξάνονται σε μέσο όρο ηλικίας. Τέλος, έχουν και αυτοί μια παλαβή Αριστερά που ουρλιάζει. (Μόνο που εκεί δεν την παίρνουν στα σοβαρά, καθώς ο ιεροκήρυκας του Αντικαπιταλισμού Ράσελ Μπραντ μένει σε κατοικία αξίας δύο εκατομμυρίων λιρών και αυτή η αντίφαση ενοχλεί τους Βρετανούς, ενώ, ως γνωστόν, δεν ενοχλεί καθόλου τους Ελληνες…).
Κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, όπως τη διέτρεξα παραπάνω, βρίσκεται η ειδοποιός διαφορά της βρετανικής περίπτωσης από τη δική μας: θεσμοί με μακρά ιστορία που λειτουργούν εξισορροπητικά. Οι θεσμοί στη Βρετανία συγκρατούν τη διολίσθηση της αξιοπιστίας του κοινοβουλευτισμού ― και μεγαλύτερο πλήγμα της αξιοπιστίας του από την αδυναμία του κοινοβουλίου να παραγάγει κυβέρνηση, ας μην κοροϊδευόμαστε, δεν υπάρχει. Ελάχιστοι στη χώρα μας πρόσεξαν ότι ένας βρετανικός θεσμός ακόμη παλαιότερος του κοινοβουλευτισμού, παρενέβη, μέσα στα όρια που ορίζει η συνταγματική παράδοση της χώρας, υπέρ του κοινοβουλευτισμού και έτσι συνέβαλε στην παραγωγή καθαρού αποτελέσματος από τις εκλογές. Ο θεσμός που εννοώ είναι ο θρόνος.
Συγκεκριμένα, μόλις την προηγουμένη των εκλογών, με την κατάσταση αμφίρροπη, «ανώτερη πηγή από το παλάτι» (ως γνωστόν, η ανώτατη κάθεται στον θρόνο…) γνωστοποίησε ότι, στην προκαθορισμένη ημερομηνία της 27ης Μαΐου, η βασίλισσα είχε σκοπό να αναγνώσει στη Βουλή των Λόρδων την ομιλία του θρόνου που θα της παρέδιδε ο Κάμερον (πρόκειται, ουσιαστικά, για τις προγραμματικές δηλώσεις), έστω και αν ο ίδιος δεν είχε ακόμη σχηματίσει τις συμμαχίες που θα του έδιναν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Στην πραγματικότητα, αυτό ισοδυναμούσε με την παραίνεση του θρόνου προς όλους, ώστε το αποτέλεσμα των εκλογών να εξασφαλίζει το μέγα ζητούμενο: πολιτική σταθερότητα. Και φαίνεται ότι, πλησιάζοντας προς το αναπόφευκτο τέλος και με πολλούς να αναρωτιούνται γιατί συνεχίζει να κάθεται στον θρόνο και δεν τον παραδίδει στις νεότερες γενιές, η Ελισάβετ Β΄ απέδειξε ότι μπορεί να είναι χρήσιμη για την πολιτική σταθερότητα.
Αυτό, για εμάς που ευτελίσαμε τον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας όσο δεν γίνεται, είναι ένα πρώτο, ας το πω μάθημα, μια και έδωσα στο σημερινό σημείωμα τον ειρωνικό τίτλο «Μαθήματα Αγγλικών». (Ενα δεύτερο μάθημα αφορά το πώς επιβραβεύεται η πολιτική συνέπεια όταν υπηρετεί την πρόοδο και τη σταθερότητα, αλλά αυτό απευθύνεται στη Ν.Δ. και εκεί δεν σκαμπάζουν…).
Πάντως, παίξαμε κι εμείς ως Ελληνες τον μικρό μας ρόλο, ώστε οι ψηφοφόροι στη Βρετανία να προτιμήσουν πολιτική σταθερότητα και συνετή οικονομική πολιτική. Καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ήμασταν το παράδειγμα προς αποφυγή. Μικρός ρόλος μεν, αλλά απαιτητικός. Δεν μπορεί να τον παίξει ο καθένας: θέλει σπάνιο ταλέντο που μόνο ο εξυπνότερος λαός του κόσμου μπορεί να διαθέτει…