Το αποτέλεσμα των σημερινών βουλευτικών εκλογών στην Τουρκία αποτελεί πρόκριμα για την εμπέδωση της καθολικής πολιτικής ηγεμονίας του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σχεδόν δεκατρία χρόνια μετά τη θριαμβευτική είσοδό του στο προσκήνιο της τουρκικής πολιτικής ζωής, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (Adalet ve Kalknma Partisi-ΑΚΡ) έχει επιδείξει απαράμιλλη ανθεκτικότητα. Κατά τις εκλογές του 2002, 2007 και 2011, το ΑΚΡ πέτυχε να αυξήσει τα εκλογικά του ποσοστά από 34,3% σε 46,6% και 49,8%, παρά την κυβερνητική του θητεία, αξιοποιώντας με αριστοτεχνικό τρόπο την ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας, τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις, την αντιπαράθεσή του με το στρατογραφειοκρατικό κατεστημένο και τις κοινωνικές διαιρέσεις της χώρας.
Η προεκλογική στρατηγική του ΑΚΡ στηρίχθηκε κι εφέτος σε δοκιμασμένες συνταγές των παρελθουσών εκλογών. Η πόλωση της τουρκικής κοινωνίας και η ανάδειξη των οικονομικών επιτευγμάτων της κυβερνήσεως ΑΚΡ κυριάρχησαν. Κατά παράβασιν του τουρκικού συντάγματος που απαιτεί από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας να παραμένει υπερκομματικός και ουδέτερος, ο κ. Ερντογάν επισκίασε τον πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου και κατ’ ουσίαν διηύθυνε προσωπικώς την προεκλογική εκστρατεία του κυβερνώντος κόμματος. Χαρακτηριστική υπήρξε η συμμετοχή του στις εκδηλώσεις για την 562η επέτειο από την Αλωση της Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίες μετατράπηκαν σε προεκλογική συγκέντρωση του ΑΚΡ.
Τη στιγμή που όλες οι δημοσκοπήσεις συνηγορούν στο ότι η πρώτη θέση του ΑΚΡ δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, άδηλο παραμένει το εύρος της επιτυχίας, τόσο σε ποσοστά επί των ψήφων όσο και σε αριθμό εδρών. Παρά το γεγονός ότι η εκλογική απήχηση του κόμματος αναμένεται να σημειώσει για πρώτη φορά πτώση, παραμένει ασαφής η επίδραση της πτώσεως στον αριθμό των βουλευτικών εδρών. Δεδομένου του εκλογικού ορίου 10% για την είσοδο πολιτικών κομμάτων στο τουρκικό κοινοβούλιο, ο αριθμός των εδρών του ΑΚΡ θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον αριθμό των κομμάτων που θα εκπροσωπηθούν στη Βουλή. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (Cumhuriyet Halk Partisi-CHP) και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσεως (Milliyetçi Hareket Partisi-MHP) δείχνουν να έχουν εξασφαλίσει την παρουσία τους, ωστόσο αδυνατούν, για άλλη μια φορά, να εκμεταλλευθούν τη φθορά και να απειλήσουν την πρωτοκαθεδρία του κυβερνώντος κόμματος. Η ουσιαστική απειλή εναντίον της ηγεμονίας Ερντογάν προέρχεται από το τέταρτο κόμμα.
Προερχόμενο από το φιλοκουρδικό πολιτικό κίνημα της Τουρκίας, το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (Halklarn Demokratik Partisi-HDP) φιλοδοξεί να υπερβεί για πρώτη φορά το όριο του 10% και να εκπροσωπηθεί με 50-60 βουλευτές στη νέα Βουλή. Η παρουσία του HDP θα μειώσει αντιστοίχως τον αριθμό των εδρών του ΑΚΡ και απειλεί να ακυρώσει την προεξαγγελθείσα από τον κ. Ερντογάν αναθεώρηση του Συντάγματος, με σκοπό την εισαγωγή προεδρικού συστήματος. Αυτή προϋποθέτει τη θετική ψήφο των δύο τρίτων των βουλευτών για να εγκριθεί απευθείας ή αυτήν των τριών πέμπτων των βουλευτών, ώστε το σχέδιο νέου Συντάγματος να υποβληθεί σε δημοψήφισμα. Αν συνδυασθεί, δε, με σημαντική μείωση των ποσοστών του ΑΚΡ, η παρουσία του HDP στη Βουλή απειλεί ακόμη και την απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία του κυβερνώντος κόμματος. Μέχρι πρόσφατα, φαινόταν αδιανόητη η εκπροσώπηση φιλοκουρδικού κόμματος στην τουρκική Βουλή. Αν και το ποσοστό του κουρδικού πληθυσμού υπερβαίνει κατά πολύ το 6%-7% που αποτελούσε τη συνήθη εκλογική επιρροή των φιλοκουρδικών κομμάτων, πολλοί πολίτες κουρδικής καταγωγής προτιμούσαν να προσδιορίζουν την εκλογική τους συμπεριφορά με κριτήρια πέραν της εθνοτικής τους προελεύσεως. Ενα σημαντικό μέρος εξ αυτών υποστήριζαν το ΑΚΡ λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Η αδυναμία υπερβάσεως του εκλογικού ορίου του 10% οδηγούσε τα κατά καιρούς φιλοκουρδικά κόμματα στην απόφαση να μη συμμετέχουν στις εκλογές, αλλά να υποστηρίζουν ανεξάρτητους υποψηφίους. Οι εξελίξεις, ωστόσο, στη Μέση Ανατολή, και ιδίως η στάση της τουρκικής κυβερνήσεως κατά την πολιορκία του Κομπάνι, οδήγησαν σε ψύχρανση των σχέσεων του ΑΚΡ με ικανό τμήμα της κουρδικής εκλογικής του βάσεως.
Εξάλλου, λόγω της μειονοτικής του ταυτότητος, το HDP είχε σχεδόν μηδενική διεισδυτικότητα στους Τούρκους ψηφοφόρους της χώρας. Τούτο άρχισε να αλλάζει από τις περυσινές προεδρικές εκλογές και χάρη στην προσωπική επιρροή του προέδρου του κόμματος, Σελαχατίν Ντεμίρτας. Υιοθετώντας μια πολιτική πλατφόρμα προασπίσεως των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών που απευθύνεται στο σύνολο της τουρκικής κοινωνίας, το HDP επεδίωξε την «απενοχοποίηση» της ψήφου και τη διεύρυνση του εκλογικού του ακροατηρίου. Απευθύνθηκε κυρίως στους φιλελεύθερους και κοσμικούς πολίτες που αισθάνονταν να μην εκπροσωπούνται από τα τρία μεγάλα πολιτικά κόμματα. Ενίοτε πρυτάνευσαν και τακτικές προσεγγίσεις: Πολλοί αναλυτές επεσήμαναν ότι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος ανασχέσεως των σχεδίων Ερντογάν για την παγίωση της προσωπικής του ηγεμονίας είναι η ενίσχυση του HDP, ώστε με την είσοδό του στη Βουλή να αποτρέψει την αναθεώρηση του Συντάγματος σύμφωνα με τις επιθυμίες του Τούρκου προέδρου. Η διαφαινόμενη μετακίνηση ενός μικρού αλλά κρίσιμου ποσοστού κοσμικών ψηφοφόρων προς το HDP ενισχύει τις ελπίδες του για υπέρβαση του ορίου του 10%. Η πιθανή επιτυχία του HDP θα αποτελέσει την πρώτη εκλογική απογοήτευση για τον κ. Ερντογάν.
* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.