Σήμερα, Κυριακή, μπορεί να είναι, μπορεί να μην είναι μια άλλη μέρα. Μπορεί το Grexit να έχει ολοκληρωθεί (η απομόνωση της χώρας είναι ούτως ή άλλως σε εξέλιξη), μπορεί και όχι. Μπορεί ο «ρεαλιστικός συμβιβασμός» να έχει επιτευχθεί, μπορεί και όχι. Μπορεί οι όποιες εξελίξεις να έχουν επιταχυνθεί, μπορεί και όχι…
Ανάμεσα στο «μπορεί και ναι, μπορεί και όχι» προσπαθούμε να κινηθούμε, εδώ και πολύ καιρό πια, ισορροπώντας με το ευμετάβλητο περιβάλλον, τον ευμετάβλητο εαυτό και την ευμετάβλητη πραγματικότητα. Η ένταση αναβλύζει από παντού, συμβάλλει σε αυτό και ο λόγος του πολιτικού συστήματος -και κυρίως των κυβερνώντων- εμπρηστικός, διχαστικός, εμπαθής και μνησίκακος.
Η συνύπαρξη ανθρώπων με αντίθετες ιδεολογικές καταβολές είναι σχεδόν αδύνατη, τουλάχιστον στα τηλεοπτικά πάνελ. Εξαίρεση, την περασμένη Τετάρτη, η συνομιλία δύο βουλευτών, του Δημήτρη Σεβαστάκη (ΣΥΡΙΖΑ) και του Κώστα Τασούλα (Ν.Δ.), στην εκπομπή «Αταίριαστοι» του ΣΚΑΪ. Διαφώνησαν αλλά όχι σε συνθήκες εμφυλίου· συμφώνησαν αναγνωρίζοντας τις σωστές επισημάνσεις ο ένας στις διαπιστώσεις του άλλου. Κινήθηκαν σε αυτήν την πίστα διαλόγου που έχει υποστεί τα περισσότερα πλήγματα την πενταετία της κρίσης, χωρίς διάθεση ούτε αποθέωσης της μιας, μοναδικής, αλήθειας, ούτε συντριβής του, δεδομένα, αντιπάλου. Αυτοκριτική, ερωτηματικά στο τέλος της φράσης, προσπάθεια να συγκροτηθεί η άποψη μέσα από σκέψεις εν κινήσει και όχι θέσφατα και εξουθενωτικές παπαγαλίες θέσεων και επαναλήψεις στερεοτύπων.
Απομονώνουμε ένα μικρό μέρος, που αφορούσε τη σημερινή συνθήκη στην Ευρώπη, μεταφέροντας ένα πολύ γενικό περίγραμμα του διαλόγου. «Το εντός Ευρώπης πόσο ευρωπαϊκό είναι;» αναρωτήθηκε ο Δ. Σεβαστάκης, αναφερόμενος σε μια ήπειρο που γερνάει, «αποπαραγωγικοποιείται», έχει χάσει την ενότητά της. Ο Κ. Τασούλας δε διαφώνησε στην περιγραφή, αντέτεινε όμως το αχανές της εξόδου, ακόμη και σε μια Ευρώπη που αμφιρρέπει, υποστηρίζοντας ότι «πρέπει να ανακάμψουμε εντός πλαισίου».
Πριν από μια δεκαετία κυκλοφόρησε το δοκίμιο του Μίλαν Κούντερα «Ο πέπλος» (σε μετάφραση Γ. Χάρη). Σε ένα πολύ σύντομο κεφάλαιο που επιγράφεται «Μια λησμονημένη Ευρώπη», ο συγγραφέας εκφράζει τον προβληματισμό του: «Κι εμείς, στην Ευρώπη, ποιοι είμαστε; Σκέφτομαι τη φράση που έγραψε ο Φρήντριχ Σλέγκελ τα τελευταία χρόνια του 18ου αιώνα: “Η Γαλλική Επανάσταση, η Επιστημολογία του Φίχτε και ο Βίλχελμ Μάιστερ του Γκαίτε είναι οι μεγαλύτερες τάσεις της εποχής μας”. Το να βάλει κανείς ένα μυθιστόρημα και ένα φιλοσοφικό βιβλίο στο ίδιο επίπεδο με ένα τεράστιο πολιτικό συμβάν, αυτό ήταν η Ευρώπη· αυτή που γεννήθηκε με τον Ντεκάρτ και με τον Θερβάντες: η Ευρώπη των Νέων Χρόνων. Δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι, 30 χρόνια πριν, μπορεί κάποιος να έγραφε (λόγου χάρη): το τέλος της αποικιοκρατίας, η κριτική της τεχνολογίας από τον Χάιντεγκερ και οι ταινίες του Φελλίνι ενσαρκώνουν τις μεγαλύτερες τάσεις της εποχής μας. Αυτός ο τρόπος σκέψης δεν ανταποκρινόταν πλέον στο πνεύμα των καιρών».
Ο Κούντερα διερωτάται πού οφείλεται αυτή η απώλεια. Δεν υπάρχουν έργα ανάλογης σημασίας ή έχουμε χάσει την ικανότητα να τα αναγνωρίζουμε; Και ο ίδιος απαντά: «Δεν έχουν νόημα αυτά τα ερωτήματα. Η Ευρώπη των Νέων Χρόνων δεν υπάρχει πια. Η Ευρώπη στην οποία ζούμε δεν αναζητεί πια την ταυτότητά της στον καθρέφτη της φιλοσοφίας της και των τεχνών της. Πού είναι λοιπόν ο καθρέφτης; Πού να αναζητήσουμε το πρόσωπό μας;».
Στα ερωτήματα του Κούντερα οι απαντήσεις μπορεί να είναι πολλές, αλλά η κατεύθυνση μία: κάθε προβληματισμός για να είναι γόνιμος οφείλει να αντιπαραβάλλεται στον ανερχόμενο ευρωσκεπτικισμό. Να προτάσσει την ανάγκη ανασυγκρότησης και αναβάπτισης ενός κουρασμένου οργανισμού και όχι την ευθανασία του. Να συμβάλλει στη συν-διαμόρφωση ενός πλαισίου. Εντός πλαισίου.