Τα δημοψηφίσματα είναι, από τη φύση τους, διχαστικά. Το «ναι» και το «όχι» θα έχουν ένθερμους υποστηρικτές και κάποιοι θα κερδίσουν, κάποιοι θα χάσουν. Στη σημερινή μας περίπτωση, όμως, το ερώτημα αφορά το παρόν και το μέλλον της χώρας, την ταυτότητά μας ως Ευρωπαίων, τον κόσμο στον οποίο ζούμε, μεγαλώνουμε παιδιά, στον οποίο θα γεράσουμε. Δεν μιλάμε για κάτι που απλώς μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μας – το ενδεχόμενο της εθνικής χρεοκοπίας θα την καθορίσει. Το δημοψήφισμα αυτό απειλεί να σπείρει μεγάλη διχόνοια μεταξύ πολιτών. Από την πρώτη στιγμή, η κυβέρνηση παρουσιάζει το «όχι» ως περήφανη πράξη εναντίον της ξένης παρέμβασης στη χώρα, ενώ το «ναι» παρουσιάζεται ως έγκριση νέου μνημονίου και δουλεία προς τους ξένους. Η θέση αυτή βασίζεται στην παλιά αντίληψη ότι όποιος διαφωνεί μαζί μας εξυπηρετεί σκοτεινά συμφέροντα.
Ο νέος διχασμός, όμως, είναι διαφορετικός. Δεν βασίζεται τόσο στις ιδεολογικές και ταξικές διαφορές του παρελθόντος, αλλά στο χάσμα μεταξύ αυτών που πιστεύουν ότι μπορούν να επιβάλλουν την αντίληψή τους στον κόσμο και αυτών που προσπαθούν να φέρουν την Ελλάδα σε σημείο που να αντέχει τις προκλήσεις της εποχής, μεταξύ της εσωστρέφειας και της εξωστρέφειας, μεταξύ του «ανάδελφου» Ελληνα και του κοσμοπολίτη. Το γεγονός ότι η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για το δημοψήφισμα στηρίχθηκε στη Βουλή από την εθνικιστική δεξιά των ΑΝΕΛ και τη νεοναζιστική Χρυσή Αυγή δείχνει ότι σήμερα το πιο ουσιαστικό ρήγμα στην κοινωνία μας πηγάζει από τις διαφορές νοοτροπίας μεταξύ μας, από το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας και τη θέση μας στον κόσμο. Οι ιδεολογικές διαφορές μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς σβήνουν, ενώ παραμένει ισχυρότατος ο διχασμός μεταξύ λαϊκιστών και μεταρρυθμιστών.
Η ιστορία μας είναι το αποτέλεσμα συνεχών εναλλαγών μεταξύ των εκπροσώπων αυτών των νοοτροπιών. Τα τελευταία χρόνια, η κατάρρευση της οικονομίας που προκάλεσε ο αχαλίνωτος λαϊκισμός δεν οδήγησε ακόμη σε μια σοβαρή προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της χώρας, επειδή οι μεταρρυθμίσεις του Μνημονίου εμφανίστηκαν ως ξένη παρέμβαση, προκάλεσαν λαϊκή δυσαρέσκεια και δεν υποστηρίχθηκαν από τον πολιτικό κόσμο και την κοινωνία. Ο ΣΥΡΙΖΑ ωφελήθηκε από την οργή εναντίον των μεταρρυθμίσεων και επένδυσε στις εύκολες υποσχέσεις για επιστροφή στο παρελθόν. Τώρα, εγκλωβισμένος ανάμεσα στις επιταγές των δανειστών και στις πιέσεις συνιστωσών και συμμάχων, ακουμπάει στον λαϊκισμό.
Οταν η λεγόμενη «ανανεωτική» αριστερά παρουσιάζει το πρόβλημα της Ελλάδας ως διαμάχη μεταξύ πατριωτών και πεμπτοφαλαγγιτών, υιοθετεί το λεξιλόγιο του παρελθόντος και δείχνει την εξάρτησή της από ένα χρεοκοπημένο μοντέλο σκέψης. Το μεγάλο ρήγμα είναι πλέον μεταξύ όσων σκέπτονται με αυτό τον τρόπο και όσων θέλουν να αναμετρηθούν με τις προκλήσεις της εποχής και να νικήσουν. Το ρήγμα δεν είναι ιδεολογικό. Είναι ζήτημα επιβίωσης.