Πώς φθάσαμε στο σημείο αυτό σε μια διαπραγμάτευση όπου είχε υπάρξει συμφωνία στο 90% των θεμάτων; Οι ευθύνες σωρευτικές και διαφόρων, αν και όχι ισομερώς κατανεμημένες: μειωμένη αξιοπιστία διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων, ατολμία στην υλοποίηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων, αναποτελεσματική διαπραγμάτευση –εν μέρει και λόγω προσώπων– από ελληνικής πλευράς αλλά και του εμφανώς ανεπαρκούς προέδρου του Eurogroup, προσπάθεια αποφυγής ενός «κακού» προηγουμένου για άλλες αριστερές κυβερνήσεις και εμμονές Ευρωπαίων πολιτικών της σχολής Σόιμπλε. Η ελληνική κυβέρνηση, διπλωματικά άπειρη, εξαιρετικά ανομοιογενής και υπό το βάρος των εσωτερικών διαφωνιών, δεν τόλμησε να αναλάβει το βάρος μιας απόφασης και συνέχισε την «πολιτική των παιγνίων». Και είναι μεν ορθή η εκτίμηση ότι ένα GREXIT θα είναι επώδυνο –σε ανησυχητικά άγνωστο βαθμό– για την Ευρώπη, αλλά θα είναι ταυτόχρονα καταστροφικό, καθώς και μη αναστρέψιμο για την Ελλάδα. Το «chicken game» έχει κάποιο νόημα όταν παίζεται από δύο οχήματα ίσου μεγέθους. Οταν βρίσκονται αντιμέτωπα ένα τριαξονικό φορτηγό και ένα δίκυκλο, το αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης διαφοροποιείται ελαφρώς. Σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, η κυβέρνηση οφείλει να παρουσιάσει, πέραν των λόγων αντίθεσης στην προτεινόμενη συμφωνία, τη δική της πρόταση για τη χώρα σε περίπτωση απόρριψης και, σχεδόν βέβαιης, εξόδου από την Ευρωζώνη. Και επειδή θα παραμείνουμε όλοι συμπολίτες, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, πρέπει να διαφοροποιηθεί ευθέως από την τάση δαιμονοποίησης της αντίθετης άποψης. Η θέση ότι όποιος διαφωνεί με την άποψη της κυβέρνησης «είναι με τους δανειστές» είναι μη δημοκρατική και εξαιρετικά επικίνδυνη. Οι δε εταίροι μας οφείλουν να εξηγήσουν με ξεκάθαρο τρόπο ποιες είναι οι αναπτυξιακές προβλέψεις της προτεινόμενης συμφωνίας. Αν τέτοιες δεν υπάρχουν σε ικανοποιητικό βαθμό, τότε η επιμονή σε κατά γενική ομολογία αποτυχημένες συνταγές λιτότητας μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την πρόθεση συγκεκριμένων κύκλων να σπρώξουν την Ελλάδα έξω από την Ευρωζώνη, χωρίς να επιθυμούν να αναλάβουν ανοιχτά την ευθύνη. Ερωτήματα προκαλεί, στο πλαίσιο αυτό, η επιμονή σε μέτρα που θα πλήξουν την ανταγωνιστικότητα των δύο «βαρέων βιομηχανιών» της ελληνικής οικονομίας, του τουρισμού και της ναυτιλίας. Προσαρμοστικές διευθετήσεις θα πρέπει να γίνουν και στο θέμα των άγονων νησιών και των αμυντικών δαπανών, ενώ φαίνεται να υπάρχει μια βάση συμφωνίας για το χρέος.
Ομως, όπως και αν τεθεί το ερώτημα στο δημοψήφισμα, η πραγματική επιλογή είναι παραμονή ή έξοδος από το ευρώ, συνεχιζόμενος αγώνας σε δύσκολες συνθήκες αλλά με στοιχειώδη σταθερότητα και προοπτικές βελτίωσης, ή άτακτη χρεοκοπία με σχεδόν βέβαιες καταστρεπτικές συνέπειες για όλους εκτός από το ελληνικό και ευρωπαϊκό «λόμπι της δραχμής». Και όπως δείχνουν κάποιες εν θερμώ (;) δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων, ο ολισθηρός δρόμος εξόδου από έναν ευρωπαϊκό θεσμό θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να οδηγήσει σε πλήρη έξοδο από την Ε.Ε., κάτι που –σε συνδυασμό με έναν σχεδόν αναπόφευκτο διχασμό της κοινωνίας– θα συνιστούσε τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Επειδή ενδεχομένως να δικαιωθούν όσοι θεωρούν ότι ο ελληνικός λαός δεν θα επιλέξει το Κούγκι, καλό θα είναι η κυβέρνηση να διατηρήσει τις όποιες εναπομείνασες γέφυρες επικοινωνίας με τους εταίρους.
*Ο κ. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.