Δεν ξέρω πραγματικά πώς φτάσαμε έως εδώ. Θέλω να σας πω ότι θα περάσει και αυτό που ζούμε, αλλά δεν είμαι σίγουρος ούτε για το πότε ούτε για το πώς θα τελειώσει. Ζήλευα τον Καρκαγιάννη, τον Καραπαναγιώτη και τους άλλους μπαρουτοκαπνισμένους επειδή είχαν ζήσει ιστορικά γεγονότα, ενώ θεωρούσα ότι εμείς θα ζούσαμε σε μια «πλαστική», γραμμική εποχή. Είχα προφανώς λάθος. Από εδώ και πέρα τίποτα δεν θα μου προκαλέσει έκπληξη αν συμβεί.
Το δημοψήφισμα αυτό έχει πραγματικά ιστορική σημασία. Το «Ναι» δεν θα ακολουθήσει μία πορεία στρωμένη με ροδοπέταλα. Η ζημιά που έχει προκληθεί στην πραγματική οικονομία, τις τράπεζες και την εμπιστοσύνη της Ευρώπης στην Ελλάδα είναι σχεδόν μη αναστρέψιμη. Ελπίζω και εύχομαι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας να έχουν τη σοφία και τη γενναιότητα να καταλάβουν ότι επιβάλλεται μια πολύ μεγάλη ανάσα και ένα σχέδιο ανόρθωσης της χώρας. Αν αρχίσουν πάλι τα «μπακάλικα» και τα πηγαινέλα χωρίς σκοπό θα βουλιάξουμε γρήγορα. Το κυριότερο; Πρέπει να αποφευχθεί το περιώνυμο bail in και να συμφωνηθεί γρήγορα ένα νέο πρόγραμμα. Οι προθεσμίες είναι ασφυκτικές.
Και το κυριότερο, ποιος θα το κάνει αυτό; Αυτό το νέο deal δεν μπορεί να κλείσει με τον κ. Τσίπρα, μετά το «Ναι». Τώρα υπάρχει ζήτημα φερεγγυότητας στην Ευρώπη, τότε θα υπάρχει και μέσα στη χώρα. Αυτό το deal δεν μπορεί όμως να κλείσει και χωρίς την παράταξη του κ. Τσίπρα. Χρόνος για εκλογές δεν θα υπάρχει, οπότε η μόνη λύση θα είναι μία κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας, την οποία θα πρέπει να στηρίξει ο ΣΥΡΙΖΑ ή ένα κομμάτι του. Πόσο απίστευτα περίπλοκο σας ακούγεται όλο αυτό σε ένα σκηνικό ασύλληπτης πόλωσης και με διάφορες απρόβλεπτες προσωπικότητες στο προσκήνιο;
Το «Οχι» θα μας κάνει να ζήσουμε σκηνές που νομίζαμε ότι είχαμε αφήσει πίσω μας, για τα καλά. Το πιθανότερο σενάριο είναι ένα βελούδινο διαζύγιο με την Ευρώπη που θα διασφαλίσει τη σχετικά ελεγχόμενη μετάβαση στη δραχμή, έπειτα από μία φάση διπλού νομίσματος. Εν τω μεταξύ, όμως, θα βιώσουμε πολύ σκληρά πράγματα.
Αυτά είναι τα λογικά σενάρια. Υπάρχουν και τα ακραία και παράλογα, οι μεγάλες δοκιμασίες που πάντοτε κρύβουν οι χρεοκοπίες. Ο διχασμός βαθαίνει μέρα με τη μέρα, τα ερωτήματα πολλά. Με το «Ναι» θα μπορεί να επέλθει εθνική συνεννόηση ή θα υπάρχει πάντα απέναντι ένα φρενιασμένο μπλοκ του «Οχι», καθιστώντας τη χώρα μη κυβερνήσιμη;
Το θετικό, πάντως, είναι ότι οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις σηκώθηκαν από τον καναπέ. Αποδείχθηκε ότι η Ελλάδα της δημιουργίας, του επαγγελματισμού και της εξωστρέφειας μπορεί να δίνει μάχες με πείσμα και γενναιότητα. Ανεξάρτητα από την έκβαση του δημοψηφίσματος όλη αυτή η κινητοποίηση για το «Ναι» θα αφήσει μια καλή μαγιά πίσω της.
Κλείνω με κάτι που μου έστειλε πρόσφατα ο Αγγελος Δεληβοριάς. Είναι ωραίο, και απόλυτα αναγκαίο σε αυτές τις δύσκολες ώρες να μπορούμε να βασίσουμε κάπου την -μεταφυσική έστω- αισιοδοξία μας γι’ αυτόν τον τόπο. Αφιερωμένο στη γενιά του Erasmus, στα παιδιά που τώρα κατακτούν τον κόσμο, αλλά σύντομα θα χρειασθεί να γυρίσουν για να ξανακτίσουν αυτόν τον τόπο:
Το τρελοβάπορο
Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά/κι αρχίζει τις μανούβρες «βίρα-μάινα»
Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές/φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ’ τις δυο μεριές
Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ’ όνειρο/ κι έχει λοστρόμο αθώο ναύτη πονηρό
Από τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς/ βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς
Ελα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ/ τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο
Χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε/ χίλιους καπεταναίους τούς αλλάξαμε
Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε/ μπήκαμε μέσ’ στα όλα και περάσαμε
Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα/ παντοτινό τον Ηλιο τον Ηλιάτορα!
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Ο ήλιος ο ηλιάτορας (Ικαρος, 1971)