Από σήμερα οι νικητές του «όχι» και οι ηττημένοι του «ναι» θα διαχειριστούν τις επιλογές τους. Τι σημαίνει αυτό; Οτι ενώ τις συνέπειες θα υποστούμε όλοι, οι ευθύνες ανήκουν αποκλειστικά σε όσους διαπραγματευτούν με τους Ευρωπαίους εταίρους. Ως προς τη συμφωνία, ο κ. Τσίπρας έχει δεσμευτεί. Θα την επιδιώξει, υπόσχεται. Και αν υποθέσουμε (με μεγάλη υπέρβαση) ότι ο πρωθυπουργός μπορεί και θέλει, σε τι περιβάλλον πλέον θα διαπραγματευτεί; Με μια Ευρώπη εν μέρει αδιάφορη, κουρασμένη, που δείχνει περισσότερο αποφασισμένη να κρατήσει την ενότητά της και να απαλλαγεί από το μολυσμένο μέλος της, προσφέροντάς του, ίσως, ένα πακέτο ανθρωπιστικής βοήθειας – η οποία ουδεμία σχέση έχει φυσικά με συμφωνία.
Βιαστήκαμε, οι δημοσιογράφοι, να μιλήσουμε για ζόφο στην αρχή της κρίσης. Αυτό που ακολουθεί δεν θα έχουμε κατάλληλες λέξεις για να το περιγράψουμε. Η διολίσθηση προς τη δραχμή εμφανίζεται όλο και πιο πιθανό σενάριο, γιατί κανείς δεν θα μπορεί να το εμποδίσει. Θα καταλήξει -σχεδόν νομοτελειακά- να είναι η μόνη δυνατή επιλογή. Εν ολίγοις: δεν θα μας διώξουν, θα φύγουμε μόνοι μας. Πώς θα εμποδιστεί το ισχυρό αντιευρωπαϊκό μέτωπο (ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ – Χρυσή Αυγή) να οδηγήσει τη χώρα έξω από την Ευρώπη και το ευρώ; Από τους πρώτους ξένους πολιτικούς που υποδέχθηκαν με επαίνους το αποτέλεσμα του ελληνικού δημοψηφίσματος ήταν η αρχηγός του Γαλλικού Εθνικού Μετώπου, Μαρίν Λεπέν (μίλησε για «ωραίο και μεγάλο μάθημα δημοκρατίας») και ο επικεφαλής του UKIP (Κόμματος Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου), φανατικός ευρωσκεπτικιστής Νάιτζελ Φάρατζ (συνεχάρη τους Ελληνες για το κουράγιο τους «απέναντι στον πολιτικό και οικονομικό εκφοβισμό των Βρυξελλών»).
Εκτός Ελλάδος, επιχαίρουν όσοι επιθυμούν τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όσοι δεν ασκούν απλώς κριτική (ακόμη και δριμεία) με πρόθεση να τη δουν να ανασυντάσσεται, να εγκαταλείπει τις πολιτικές ακραίας λιτότητας, να στρέφεται στην κοινωνία και τα προβλήματά της, αλλά επιθυμούν και επιδιώκουν να καταφέρουν το οριστικό πλήγμα στη νομισματική (η Λεπέν) και ευρύτερη (ο Φάρατζ) συνοχή της.
Εντός Ελλάδος, πανηγυρίζουν οι ψηφοφόροι του «όχι». Οσοι καλλιεργούν από ιδιοτέλεια ή όσοι πραγματικά πιστεύουν, από ένα διογκωμένο φαντασιακό, ότι δεν θα αλλάξουμε εμείς αλλά οι άλλοι. Εν προκειμένω, η Ευρώπη όλη. Οτι η χθεσινή μέρα είναι ιστορική γιατί είπαμε «ναι, στη δημοκρατική Ευρώπη. Ο συνασπισμός ενός αριστερού εθνολαϊκισμού που ζητά να φέρει στα μέτρα του έναν κόσμο που δεν γνωρίζει. Μόνο που η Ευρώπη μπορεί, με αμυχές, να συνεχίσει την πορεία της χωρίς την Ελλάδα, το αντίθετο όμως είναι αδύνατον χωρίς αλλεπάλληλους αυτοχειριασμούς. «Αλλεπάλληλους», γιατί, ως γνωστόν, η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει!..
Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Και θα είναι όχι μόνον εντός Ελλάδος (αργά το βράδυ παραιτήθηκε από την ηγεσία της Ν.Δ. ο Αντώνης Σαμαράς, ένας από τους βασικούς υπεύθυνους τόσο της εκλογικής κατάρρευσης της κεντροδεξιάς παράταξης όσο και της ενίσχυσης της εκλογικής δύναμης των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ) αλλά και εκτός Ελλάδος.
Εντονη κινητικότητα παρατηρείται και στην Ευρωζώνη, μετά την ανακοίνωση του χθεσινού συντριπτικού υπέρ του «όχι» αποτελέσματος του ελληνικού δημοψηφίσματος.
Η ήττα της φιλοευρωπαϊκής πλευράς δημιουργεί την ανάγκη άμεσης ανασυγκρότησης του -με την ευρεία έννοια- σοσιαλδημοκρατικού χώρου. Τα πλήθη που συγκεντρώθηκαν υπό το σύνθημα «Μένουμε Ευρώπη» απέδειξαν ότι έχουν δυναμική. Μια «κοινωνία των πολιτών» που έχει πληγεί από την κρίση, αλλά δεν την προστατεύει κανείς κομματικός μηχανισμός γιατί δεν συνιστά δεδομένη εκλογική πελατεία. Είναι ένας πληθυσμός πολιτικά άστεγος, που διατρέχει όλη την ελληνική κοινωνία χωρίς να είναι ταξικά προσδιορισμένος. Το επικοινωνιακό λάθος αυτής της ευρείας συμπαράταξης ήταν ότι εμφανίστηκαν να την εκπροσωπούν (στα τηλεοπτικά κανάλια) πολιτικοί οι οποίοι είχαν συνδέσει το όνομά τους με το αποτυχημένο πολιτικό σύστημα, υπεύθυνο για τη χρεοκοπία της χώρας. Η μόνη πιθανότητα να ανασυγκροτηθεί δομικά ο, πολιτικά, μεσαίος χώρος είναι να αποκτήσει ενιαία φωνή και ένα πρόσωπο που να την εκφράζει.