Μερικές φορές η λύση του προβλήματος είναι η κατάργησή του. Στη χώρα μας, καυτά οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα (π.χ. ιδιωτικοποιήσεις, μισθολογικά) αντιμετωπίζονται αποκλειστικά στο επίπεδο της πολιτικής και μάλιστα μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια. Τούτο παρατηρείται βέβαια και σε άλλες χώρες, αλλά όχι σ’ αυτό τον βαθμό. Η δε ένταση και η έκταση κάνει τη μεγάλη διαφορά. Η θέση υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης δεν κρίνεται τόσο από την ορθότητά της, αλλά κυρίως από το ποιο πολιτικό κόμμα την υποστήριξε (!). Ηδη από την εποχή του 1978 στα πανεπιστήμια η πολιτική τοποθέτηση ήταν σχεδόν προϋπόθεση για την ακαδημαϊκή εξέλιξη. Ομως, η ένταξη των πάντων στη θέση των υπαρχόντων πολιτικών κομμάτων και τάσεων και η θεώρησή τους υπό το πρίσμα αυτών, είναι παθολογία της πολιτικής, οδηγεί σε ένα είδος ολιγαρχίας των πολιτικών και σε σοβαρή βλάβη του δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι δεδομένο ότι δεν συγκεντρώνεται η «απόλυτη αλήθεια» ούτε στην άποψη της μιας ούτε στην άποψη της άλλης «παράταξης». Υποκατάστατο δε της διά της βίας επιβολής μιας άποψης είναι η επιβολή της με την προπαγάνδα, που μάλιστα αποβάλλεται και δυσκολότερα. Οι τεχνικές είναι πολλές και πολύ προχωρημένες, ικανές να αποβλακώσουν τον απλό, και όχι μόνο, άνθρωπο και να τον κάνουν «οπαδό». Η τεχνική και ο στόχος του να «εμφανιζόμαστε» ευάρεστοι με αυτά που λέμε στους άλλους, αποβλέπει πρώτιστα στο όφελος του προπαγανδιστή και, στο μέτρο που αποτελεί καθαρή ιδιοτέλεια, αποβαίνει σε βλάβη του ευαρεστούμενου (εν προκειμένω των πολιτών). Ας θυμηθούμε τον Διογένη που μας προέτρεπε να μισούμε την τέχνη αυτή (μίσει τους κολακεύοντας).
Ομως η λύση δεν θα επέλθει με την πολιτική της σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν επικράτησης του ενός επί του άλλου. Θα είναι μία προσωρινή λύση στα θεμελιώδη ζητήματα που άπτονται της υπόστασης του κράτους και αυτό βλάπτει καίρια τη χώρα. Το ένα ακραίο θα φέρει το άλλο ακραίο και ζημιωμένη θα είναι μόνο η χώρα και οι πολίτες της.
Είναι φυσικό πως αν δεν υπάρχει αληθινή και όχι υποκριτική αυτοδέσμευση της πολιτικής σε ένα σύνολο κανόνων λειτουργίας της κοινωνίας, πως αν δεν υπερισχύει πραγματικά της πολιτικής βούλησης η καλοπιστία, η αξιοκρατία και η εντιμότητα, θα συνεχίσει και μάλιστα αυξανόμενη η διαφθορά, η φαυλότητα, η ιδιοτέλεια, η καλλιέργεια του φθόνου και στο τέλος η διχόνοια. Η προσπάθεια εξεύρεσης λύσης του πολιτικού προβλήματος σε καθεστώς απόλυτης δύναμης της πολιτικής που έντεχνα ή και ευθέως χειραγωγεί τις αξίες αυτές είναι μάταιη.
Δεν λύνεται λοιπόν το πρόβλημα με την πλήρη πολιτικοποίηση των πάντων, από την εξωτερική πολιτική της χώρας μέχρι τον διορισμό του κηπουρού ενός δημόσιου νοσοκομείου. Δεν λύνεται με τον ρεβανσισμό των μεν κατά των δε και αντίστροφα. Η αναγκαία τιμωρία, κυρίως εκείνων των πολιτικών και εκείνων των μελών της ελίτ που σκόπιμα έβλαψαν τη χώρα, για να επιτύχει τον σκοπό της, πρέπει να γίνει όχι στο πλαίσιο της πολιτικής αντιπαράθεσης, αλλιώς θα συνεχιστεί ο καταστρεπτικός για τη δημοκρατία φαύλος κύκλος της.
Το πρόβλημα της πολιτικής, όπως εμφανίζεται στη χώρα μας για πολλές δεκαετίες και κορυφώθηκε τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, θα λυθεί με την κατάργηση της αντιμετώπισης και της εφαρμογής της με τον τρόπο που γίνεται σήμερα. Τούτο θα έχει γίνει όταν, χωρίς τυμπανοκρουσίες, μετατοπίσει βαθμιαία η κοινή γνώμη την προσοχή της, τα ενδιαφέροντά της και τον κοινωνικό/επαγγελματικό ανταγωνισμό της, σε πραγματικές αξίες και εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής. Παράδειγμα: Οταν, κορεσμένη πια η κοινωνία μας από το να ψάχνει τον καλύτερο πολιτικό και την καλύτερη πολιτική παράταξη που θα στραφεί εναντίον της άλλης και που ως διά μαγείας θα του λύσει όλα ή πολλά από τα προβλήματα, συγκεντρώσει το πολιτικό της ενδιαφέρον σε αξίες που προέρχονται από την καθημερινότητα, όπως γίνεται και σε άλλες χώρες. Οταν η κοινή γνώμη και τα ΜΜΕ επικεντρώνονται π.χ. στις επιτυχίες μιας εξαγωγικής μας επιχείρησης, στον αριθμό εργαζομένων που προσλαμβάνει και τον πλούτο που παράγει για την κοινωνία, όταν η επιχείρηση, που πρέπει να μειώσει το προσωπικό της για να μην κλείσει, συγκεντρώνει εναλλακτικούς τρόπους ενασχόλησής του και γίνεται για το ζήτημα αυτό ευρεία συζήτηση στα ΜΜΕ, όταν η κοινή γνώμη πληροφορείται για και ασχολείται με τα θαυμαστά επιτεύγματα της ιατρικής επιστήμης που ανακουφίζουν τους πολίτες που το έχουν ανάγκη, όταν οι δικηγόροι «επιβάλλουν» την τεχνολογία στη διαδικασία της απονομής της δικαιοσύνης που μπορεί να μειώσει κατά 80% τις άχρηστες ανθρωποώρες και διαδικασίες, ώστε στη θέση τους να δημιουργηθεί χρόνος για την επιστημονική έρευνα και βελτίωση των υπηρεσιών τους και γίνει έτσι και σεβαστή η ανάγκη των πολιτών και επιχειρήσεων για απονομή της δικαιοσύνης σε εύλογο διάστημα, όχι σε δεκαετίες.
Οι δημοκρατικοί/προοδευτικοί άνθρωποι αναλώνουν πολύ κόπο και χρόνο σε άλλες χώρες, για θέματα π.χ. προστασίας των καταναλωτών και ελέγχου των μονοπωλίων. Σ’ αυτές τις θεματικές, μεταξύ άλλων, θα παραχωρήσει χρόνο το σημερινό άσκοπο μέρος της ενασχόλησης με την πολιτική και θα αφήσει χρόνο στη συγκέντρωση σε καυτά κοινωνικά θέματα, που παραμερίζονται σήμερα λόγω «χαμηλού πολιτικού ενδιαφέροντος».
Η κατάργηση της πολιτικής του φαύλου κύκλου της μονοδιάστατης αντιπαράθεσης με τον τρόπο που γίνεται σήμερα και η μετατόπιση της πολιτικής και σε ουσιαστικά ζητήματα της καθημερινότητας, είναι το αναγκαίο βήμα για την ουσιαστική αλλαγή, για την ποιοτική αναβάθμιση της κοινωνικής ζωής, την οικονομική πρόοδο και τη δημοκρατία, που δεν θα αργήσει να έρθει, γιατί αυτό είναι που στο βάθος επιζητεί η ελληνική κοινωνία που ψάχνει τον εκφραστή του.
* Ο κ. Ιωάννης Ρόκας είναι ομ. καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.