Τι θα συμβεί στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια; Για πρώτη φορά οι απαξιωμένοι, μετά τις τελευταίες εξελίξεις, αντιμνημονιακοί και οι διεθνείς γραφειοκράτες του ΔΝΤ συμφωνούν σε σενάρια απαισιοδοξίας. Οι πρώτοι προβλέπουν ύφεση και οι δεύτεροι υποβάθμισαν τον μεσοπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης από το 3% στο 2%, επικαλούμενοι τα ιστορικά στοιχεία ισχνής ανάπτυξης και χαμηλής παραγωγικότητας της Ελλάδας μετά το 1981 και την αποδυνάμωση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας.
Να τους πιστέψουμε; Για την οικονομική αξιοπιστία των αντιμνημονιακών δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Ιδίως σήμερα. Είναι άραγε το ΔΝΤ πολύ καλύτερο στις προβλέψεις του; Αναρωτιέμαι! Το καλοκαίρι του 2010, όταν πρωτοήρθε στην Ελλάδα, προέβλεπε για την επόμενη τετραετία μέσο ρυθμό ανάπτυξης 0,7%. Η τετραετία πέρασε και ο πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης ήταν -4,3%. Για το κάνουμε λιανά, το ΔΝΤ προέβλεπε ότι το 2014 θα έχουμε ΑΕΠ 250 δισ. και είχαμε, τελικά, ΑΕΠ 179 δισ. ευρώ. Eπεσαν έξω μόλις 72 δισ. ευρώ!
«Μα!», έσπευσαν να διαμαρτυρηθούν οι γραφειοκράτες μετά το σχετικό κάζο, «δεν φταίμε εμείς, είναι οι άτιμοι οι Ελληνες πολιτικοί (και ψηφοφόροι) που δεν είναι προβλέψιμοι». Ασφαλώς είχαν δίκιο. Είναι φρικτή εργασία η πρόβλεψη του μέλλοντος. Δεν είναι όμως τυχαίο ότι η οικονομική επιστήμη, στην αρχική της σύλληψη τον 18ο αιώνα, ονομάστηκε «πολιτική οικονομία». Οι οικονομικές προβλέψεις δεν είναι μόνο μοντέλα και spreadsheets. Για να προβλέψεις σοβαρά τις οικονομικές εξελίξεις, πρέπει να κάνεις (ρητά ή σιωπηρά) επιτυχείς πολιτικές προβλέψεις. Και αντιστρόφως.
Αφού έκανε το αναγκαίο «ξεμάτιασμα», το ΔΝΤ έριξε τη θηριώδη εκείνη αποτυχία στον πολλαπλασιαστή και την πολιτική αβεβαιότητα και ησύχασε. Σήμερα όμως, μετά την οριστική ήττα του αντιμνημονιακού μετώπου στην Ελλάδα, μήπως θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν το ΔΝΤ «αφού κάηκε από το χυλό φυσάει και το γιαούρτι»; Μήπως κάνει τώρα το ίδιο λάθος από την ανάποδη; Μήπως πέφτει έξω στη βαθιά απαισιόδοξη πρόβλεψή του ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν θα προχωρήσουν; Μήπως υποτιμά, με τον αντίστροφο τρόπο, τον πολλαπλασιαστή και το ύψος των ιδιωτικών επενδύσεων, τις επιπτώσεις της επαναφοράς της εμπιστοσύνης και της ρευστότητας και την άνοδο της παραγωγικότητας στα επόμενα χρόνια; Συνδυασμός που μπορεί, πιστεύω, να εκτοξεύσει την οικονομία σε ρυθμούς ανάπτυξης ακόμα και πάνω από 5% τον χρόνο, αντί για το πενιχρό 2% για το οποίο μιλά το ΔΝΤ. Ιδίως εάν λήξει οριστικά η αβεβαιότητα για το ευρώ.
Οι αυτόματοι σταθεροποιητές της οικονομίας είναι πιεσμένοι όλοι σαν ελατήρια. Υπάρχει ικανό και υπεράφθονο ανθρώπινο δυναμικό με (εξουθενωτικά) ανταγωνιστικούς μισθούς, δεκάδες χιλιάδες ανενεργοί επιχειρηματίες. Απίστευτα χαμηλό ύψος επενδύσεων, οι οποίες, επανερχόμενες απλώς από το σημερινό ναδίρ (10-11% του ΑΕΠ) στο φυσιολογικό ποσοστό τους (19%), μπορούν να προσθέσουν 15-20 δισ. στο ΑΕΠ στα αμέσως επόμενα χρόνια. Χωρίς να υπολογίσουμε τον πολλαπλασιαστή τους, για τον οποίο ελάχιστα γνωρίζουμε σε μια οικονομία με 25% ανεργία και μετά από πέντε χρόνια αναβολών κάθε επενδυτικού σχεδίου, που έχει δημιουργήσει ένα απόθεμα επενδυτικών σχεδίων πολύ υψηλής απόδοσης.
Τι θα συμβεί, άραγε, αν οι Ελληνες φέρουν πίσω στην πραγματική οικονομία τα δεκάδες δισ. που πήραν από τον ELA, τα οποία κρατούν στα σεντούκια και στο εξωτερικό;
Το ίδιο άγνωστη είναι και η επίδραση που θα έχει η επάνοδος της ρευστότητας στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος είναι εδώ και πέντε χρόνια αποκλεισμένος από τις διεθνείς αγορές.
Οσο για τις μεταρρυθμίσεις, αν οι Ελληνες αποφασίσουν να τις κάνουν, είναι πιστεύω πολύ ικανότεροι από τους γραφειοκράτες του ΔΝΤ, που έκαναν πέντε χρόνια micro-management των πάντων, και στο τέλος της πενταετίας η χώρα συνέχιζε να έχει μέση ηλικία συνταξιοδότησης στο Δημόσιο τα 56 χρόνια!
Είναι εφικτό το εναλλακτικό θετικό σενάριο για τη χώρα; Να πάμε από το ελληνικό δράμα στο ελληνικό θαύμα. Πιστεύω πως ναι. Δεν θα προκύψει ασφαλώς αυτόματα. Απαιτεί πολλά. Στοιχειώδη εθνική συνεννόηση, αποκατάσταση της αξιοπιστίας μας, προσήλωση της οικονομικής πολιτικής στην αύξηση των επενδύσεων και τη μείωση της ανεργίας, και προπαντός ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που να θεραπεύσει τον διχασμό, ταξικό και γενεών, που αναπτύχθηκε αυτή την πενταετία, και να αποκαταστήσει την κοινωνική συνοχή και το αίσθημα δικαιοσύνης του μέσου πολίτη.
Δύσκολα πράγματα θα πείτε. Ναι, αλλά τα έχουμε ξανακάνει. Αυτός είναι και ο ρόλος της πραγματικής πολιτικής. Να καθοδηγεί στα δύσκολα και να επιτυγχάνει τα αναπάντεχα.
*Ο κ. Θόδωρος Σκυλακάκης είναι πρόεδρος της Δράσης.