Η δραματική αύξηση στις μεταναστευτικές-προσφυγικές μετακινήσεις είναι πλέον μείζονος σημασίας ζήτημα για τη χώρα μας, για την Ευρώπη και για τη διεθνή κοινότητα. Στην προσφυγική-μεταναστευτική κρίση η Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα, η Ευρώπη ένα διεθνές και η διεθνής κοινότητα να αναλάβει συλλογική ευθύνη.
Το μεταναστευτικό είναι σύνθετο ζήτημα. Κυρίαρχη είναι η ανθρωπιστική διάσταση. Γι’ αυτό η Ε.Ε. οφείλει να λειτουργήσει σύμφωνα με τις αξίες και τις διεθνείς δεσμεύσεις της. Ταυτόχρονα, όμως, τόσο η Ε.Ε. όσο και τα κράτη-μέλη της οφείλουν να προασπίσουν την ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή των χωρών υποδοχής.
Το μεταναστευτικό έχει, επίσης, εσωτερική και διεθνή διάσταση. Ανάλογες πρέπει να είναι και οι δράσεις για την αντιμετώπισή του.
Ως προς τη διεθνή πτυχή του προσφυγικού-μεταναστευτικού, η Ελλάδα οφείλει να δράσει αποφασιστικά σε πέντε πεδία, επιτυγχάνοντας:
I. Ανταπόκριση –επιτέλους– της Τουρκίας στις διμερείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της για αποτελεσματική συνεργασία στην αντιμετώπιση του ζητήματος, με έμφαση στον έλεγχο των συνόρων και στην καταπολέμηση και εξάλειψη των κυκλωμάτων παράνομης διακίνησης. Οι υποχρεώσεις αυτές της Αγκυρας απορρέουν από το πρωτόκολλο επανεισδοχής Ελλάδας – Τουρκίας, το Μνημόνιο Συνεννόησης Frontex – Τουρκίας και τη συμφωνία επανεισδοχής Ε.Ε. – Τουρκίας. Σημειώνεται ότι η Τουρκία έχει καταργήσει ή διευκολύνει τις θεωρήσεις εισόδου (visa) για μια σειρά από χώρες της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Βόρειας Αφρικής, πολλές από τις οποίες είναι χώρες προέλευσης των βασικών μεταναστευτικών ροών.
II. Πλήρη αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων και επιχειρησιακών δυνατοτήτων της Ε.Ε. Δηλαδή: Την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση (474 εκατ. ευρώ) για το ελληνικό πολυετές πρόγραμμα από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Eνταξης και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας. Τη χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης για τα κράτη-μέλη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, κυρίως για τη στήριξη της πρώτης υποδοχής. Την ενεργοποίηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας για την παροχή άμεσης βοήθειας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Τη λειτουργία «κομβικού σημείου» στον Πειραιά για την επιτόπου συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Ασυλο, τη Frontex και την Europol, με σκοπό την ταυτοποίηση των εισερχομένων μεταναστών, τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου, τον συντονισμό της επιστροφής-επανεισδοχής των ατόμων που δεν έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας, την εξάρθρωση των δικτύων λαθραίας διακίνησης. Τη μετεγκατάσταση προσφύγων από την Ελλάδα σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Τέλος, σχετικά με την ενίσχυση της κοινής επιχείρησης «Ποσειδών» της Frontex στο Αιγαίο Πέλαγος, αναμένεται η συνδρομή –σε τεχνικά μέσα και εξοπλισμό– των κρατών-μελών, τα οποία, όμως, δεν έχουν ακόμη ανταποκριθεί στη σχετική έκκληση.
III. Διαμόρφωση στέρεων συμμαχιών και συνεργασιών μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση με 3 βασικούς στόχους: Την εκπόνηση και εφαρμογή μιας πράγματι κοινής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, σύμφωνα με τις αρχές της αλληλεγγύης και του επιμερισμού της ευθύνης. Την επανεξέταση του νομικού πλαισίου του Δουβλίνου. Την ενίσχυση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων και αρμοδιοτήτων της Frontex και πιο συντονισμένη συνεργασία της με την Europol. Οι προτάσεις που εξήγγειλε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την Τετάρτη στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι θετικό βήμα. Θα μείνουν όμως κενές περιεχομένου εάν τα κράτη-μέλη δεν ανταποκριθούν άμεσα με συγκεκριμένες δεσμεύσεις και αποφάσεις, ήδη κατά την έκτακτη σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών στις 14 Σεπτεμβρίου.
IV. Ενίσχυση της συνεργασίας –όσον και όπου είναι δυνατόν– με τις βασικές χώρες προέλευσης και διέλευσης των προσφύγων και των παράτυπων μεταναστών, με σκοπό την έγκαιρη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των αιτιών αλλά και των συνεπειών του προβλήματος.
V. Ενημέρωση της διεθνούς κοινότητας και δραστήρια συμμετοχή και συμβολή στη διαμόρφωση δράσεων του ΟΗΕ αφενός για την αποτελεσματική διαχείριση της τρέχουσας κατάστασης, αφετέρου για την –προφανώς ουσιαστικότερη– αντιμετώπιση των αιτίων της ανθρωπιστικής κρίσης που δοκιμάζει τις αρχές και αξίες της διεθνούς κοινότητας. Την αναγκαιότητα διεθνούς λύσης στο μεταναστευτικό πρόβλημα επιβεβαιώνει η σύγκληση ειδικής συνόδου για το μεταναστευτικό στις 30 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Η Ελλάδα πρέπει να εκπροσωπηθεί κατά τρόπο σοβαρό, στιβαρό, αποτελεσματικό. Στο πλαίσιο αυτό και στη βάση προηγούμενης διεθνούς εμπειρίας θα μπορούσε να προτείνει: Τη διοργάνωση «Διεθνούς Διάσκεψης Δωρητών» –«Donors conference»– υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, για τη στήριξη και ενίσχυση των προσπαθειών της διεθνούς κοινότητας να αντιμετωπίσει τη μεγάλη αυτή πρόκληση, τόσο στις χώρες που βρίσκονται σε κρίση όσο και σε χώρες υποδοχής που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Μια τέτοια διεθνής διάσκεψη θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στη χώρα μας, λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης. Δημιουργία κομβικών κέντρων (hot spots) στις χώρες πρώτης υποδοχής που γειτνιάζουν άμεσα με τις χώρες προέλευσης προσφύγων.
Στο μεταναστευτικό δεν υπάρχουν πλέον εύκολες λύσεις. Απαιτούνται σχέδιο, δράση, πρωτοβουλίες τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η αποφασιστική και αποτελεσματική αντιμετώπιση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος είναι κυρίαρχο διακύβευμα των εκλογών της 20ής Σεπτεμβρίου.
* Υπεύθυνος Τομέα Εξωτερικών της Ν.Δ., υποψήφιος βουλευτής Β΄ Αθηνών.
