Ο καβγάς ξεκίνησε το βράδυ των εκλογών της 20ής Σεπτεμβρίου 2015. Να στείλουμε όλους τους δημοσκόπους στην πυρά όπως κάνανε τον Μεσαίωνα με τις μάγισσες. Ολοι, μα όλοι ανεξαιρέτως, έθεσαν θέμα για τις εταιρείες δημοσκοπήσεων και μάλιστα ένας πολιτικός αρχηγός κατονόμασε το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας σαν πληρωμένο δολοφόνο σε διατεταγμένη υπηρεσία. Ψυχραιμία, σύντροφοι! Ελάτε να δούμε τα πράγματα με περισσότερη νηφαλιότητα, τώρα που πέρασε μία εβδομάδα. Είναι γνωστό ότι είμαστε η χώρα της υπερβολής. Οπως και σε πολλά άλλα θέματα έχουμε «θεοποιήσει» τα exit polls και γι’ αυτό απογοητευτήκαμε και θυμώσαμε πάρα πολύ. Επειδή η ενασχόλησή μου με τη συγκέντρωση και μετάδοση των αποτελεσμάτων των εκλογών από το 1981 μέχρι το 2009 μου έδωσε την ευκαιρία να μιλώ συνεχώς με όλους σχεδόν τους δημοσκόπους, έχω μια πολύ σαφή εικόνα με το τι συμβαίνει και θέλω να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις μου.
Η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε να γίνει exit poll ήταν οι εκλογές του 1990, και μάλιστα από την κρατική τηλεόραση. Οταν έγινε γνωστή η προσπάθεια, ορισμένες εφημερίδες, προκείμενες στη Ν.Δ. (η οποία λόγω του ισχύοντος εκλογικού νόμου δεν μπόρεσε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση στις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις) κατηγόρησαν την ΕΡΤ ότι ετοιμάζει νοθεία στα αποτελέσματα και έτσι η κρατική τηλεόραση εγκατέλειψε την ιδέα του exit poll. Την «άρπαξε» όμως το Mega και σε συνεργασία με τον φίλο μου Ηλία Νικολακόπουλο έκανε το πρώτο exit poll και καθιερώθηκε σαν το κανάλι των εκλογών. Στα επόμενα χρόνια ακολούθησαν και άλλα κανάλια και μάλιστα το κάθε ένα έκανε το δικό του exit poll, με αποτέλεσμα να ξοδεύονται πολλά χρήματα σε έναν περιττό και ανούσιο ανταγωνισμό για το ποιο κανάλι θα δώσει την πιο σωστή πρόβλεψη για το τελικό αποτέλεσμα. Εστω και αργά, τα κανάλια διαπίστωσαν ότι η όλη διαδικασία δεν τους παρέχει κανένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και έτσι κατέληξαν να κάνουν ένα κοινό exit poll, όπως γινόταν στις ΗΠΑ εδώ και πολλά χρόνια.
Και έτσι φθάσαμε στην προηγούμενη Κυριακή. Θέλω να σας θυμίσω τα ευρήματα των exit polls όπως ανακοινώθηκαν από τα συνεργαζόμενα κανάλια και τις συνεργαζόμενες εταιρείες. Στις 19.00 ακριβώς έδωσαν τα ακόλουθα αποτελέσματα: ΣΥΡΙΖΑ 30,0 – 34,0%, Ν.Δ. 28,5 – 32,5%, Χ.Α. 6,5 – 8,0%, ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ 5,5 – 7,0%, ΚΚΕ 5,5 – 7,0%, Ποτάμι 4,0 – 5,5%, Ενωση Κεντρώων 3,2 – 4,2%, ΑΝΕΛ 3,0 – 4,0%, ΛΑΕ 2,5 – 3,5%. Ανάλογα με το τι περιμένει κανείς από τα exit polls τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να θεωρηθούν είτε ικανοποιητικά είτε απαράδεκτα. Εξηγούμαι. Είναι ικανοποιητικά για ότι μας δίνουν τον νικητή και τις οριακές περιπτώσεις για την είσοδο στη Βουλή. Αν όμως κάποιος περιμένει από τα exit polls μια ακριβή απεικόνιση των τελικών αποτελεσμάτων, τότε μπορεί να τα θεωρήσει απαράδεκτα. Πάμε όμως παρακάτω. Στις 20.00 ακριβώς οι εταιρείες και τα συνεργαζόμενα κανάλια έδωσαν μια νέα προσέγγιση με τα ακόλουθα αποτελέσματα: ΣΥΡΙΖΑ 33,0 – 35,0%, Ν.Δ. 28,5 – 30,0%, Χ.Α. 7,0 – 8,0%, ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ 6,0 – 7,0%, ΚΚΕ 5,5 – 6,5%, Ποτάμι 4,0 – 4,5%, Ενωση Κεντρώων 3,0 – 4,0%, ΑΝΕΛ 3,0 – 4,0%, ΛΑΕ 2,5 – 3,0%. Η ουσιαστική διόρθωση αφορά τα δύο πρώτα κόμματα, ενώ για τα υπόλοιπα οι νέες τιμές ουσιαστικά δεν αλλάζουν την κατάσταση. Και πάλι, κάποιος μπορεί να τα θεωρήσει ικανοποιητικά ή απαράδεκτα, γιατί δεν προβλέπουν ακριβώς τη διαφορά μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κόμματος. Θέλω, όμως, να πάω ένα βήμα παρακάτω, το οποίο θα τεκμηριώσω με ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ρωτάει κάποιος στο μετρό έναν άλλο κύριο: «Παρακαλώ, μου λέτε ποια είναι η στάση Ευαγγελισμός ώστε να κατέβω». «Ευχαρίστως», του απαντάει ο άλλος, «κοίτα να δεις πού θα κατέβω εγώ, για να κατεβείς μία στάση νωρίτερα». Η πληροφορία που του δίνει είναι απολύτως ακριβής, αλλά του είναι εντελώς άχρηστη, γιατί όταν θα την επιβεβαιώσει θα έχει περάσει τη στάση που θέλει να κατέβει. Εστω ότι τα exit polls στις 19.00 ακριβώς μας έδιναν (ως εκ θαύματος) τα ακόλουθα αποτελέσματα, τα οποία όπως όλοι γνωρίζουμε σήμερα είναι τα τελικά των εκλογών της 20ής Σεπτεμβρίου 2015: ΣΥΡΙΖΑ 35,46%, Ν.Δ. 28,10%, Χ.Α. 6,99%, ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ 6,28%, ΚΚΕ 5,55%, Ποτάμι 4,09%, ΑΝΕΛ 3,69%, Ενωση Κεντρώων 3,43%, ΛΑΕ 2,86%. Και πάλι δεν θα μας ήταν πολύ χρήσιμα, γιατί απλούστατα θα έπρεπε να περιμένουμε τα επίσημα αποτελέσματα για να επιβεβαιώσουμε τα exit polls. Δηλαδή, βλέπουμε ότι τα exit polls μπορούν να μας δώσουν μια πρόγευση από τα αποτελέσματα, αλλά ουδέποτε μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για το τελικό αποτέλεσμα, παρά μόνο μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας του υπουργείου Εσωτερικών.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η παρεξήγηση. Δώσαμε στα exit polls περισσότερη σημασία από όση πρέπει και γι’ αυτό πολλοί απογοητεύτηκαν και, επιπλέον, θύμωσαν. Προσωπικά, στο κανάλι που ήμουν καλεσμένος, χωρίς καν να γνωρίζω τίποτε από τα ευρήματα των exit polls, γύρω στις 6.30 μ.μ. ζήτησα από τους τηλεθεατές να μη δώσουν ιδιαίτερη σημασία στα αποτελέσματα των exit polls και να περιμένουν τα επίσημα αποτελέσματα του υπουργείου Εσωτερικών και της SingularLogic. Ημουν απολύτως βέβαιος ότι θα γινόταν κόλαση με τα αποτελέσματα των exit polls, όπως τελικά αποδείχθηκε εκ των υστέρων.
Ελάτε όμως να δούμε και μια άλλη όψη του θέματος. Χρειάζονται τα exit polls, ή μήπως είναι κάτι που μας έμεινε από το παρελθόν, όταν τα πραγματικά αποτελέσματα καθυστερούσαν και σήμερα συνεχίζουμε χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τις νέες συνθήκες και τις νέες μεθόδους συγκέντρωσης και μετάδοσης των αποτελεσμάτων; Θέλω να σας δώσω τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα από τα πρώτα 1.237 τυχαία εκλογικά τμήματα (μόλις το 6,3%), όπως καταγράφονται από τη SingularLogic στις 20.00 ακριβώς, χωρίς καμία επεξεργασία: ΣΥΡΙΖΑ 34,63%, Ν.Δ. 29,27%, Χ.Α. 7,24%, ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ 7,25%, ΚΚΕ 5,40%, Ποτάμι 3,45%, ΑΝΕΛ 3,61%, Ενωση Κεντρώων 3,26%, ΛΑΕ 2,56%. Συγκρίνετέ τα με τα τελικά αποτελέσματα και είμαι βέβαιος ότι θα διαπιστώσετε ότι μας παρέχουν ακριβέστερη εικόνα σχετικά με τα τελικά αποτελέσματα. Και βέβαια είναι πολύ ακριβέστερα από τα αποτελέσματα των exit polls των 20.00.
Αυτά είναι τα γεγονότα και νομίζω ότι μπορείτε να βγάλετε μόνοι σας τα δικά σας συμπεράσματα. Προσωπικά πιστεύω ότι έχουμε δώσει πολύ μεγαλύτερη σημασία στα exit polls και γι’ αυτό υπήρξε η έντονη αντίδραση. Εχω ξαναγράψει για την εξίσωση της ικανοποίησης, η οποία στα αγγλικά εκφράζεται καλύτερα: satisfaction = reality – expectations.
Επειδή η πραγματικότητα είναι σταθερή, όσο μεγαλύτερες είναι οι προσδοκίες τόσο μικραίνει η ικανοποίηση. Εγώ δεν είχα ποτέ μου μεγάλες προσδοκίες από τα exit polls, γι’ αυτό και ποτέ μου δεν απογοητεύτηκα. Περίμενα πάντοτε να μου δώσουν μια πρόγευση του αποτελέσματος και τίποτα περισσότερο. Οσοι περιμένουν περισσότερα θα είναι πάντοτε απογοητευμένοι. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι τα exit polls έχουν σημαντικά στοιχεία να προσφέρουν, ιδιαίτερα σχετικά με τις μετακινήσεις των ψηφοφόρων. Αν αρχίσουμε να τα πολεμάμε, όπως γίνεται τώρα σε αυτές τις εκλογές, είναι πολύ πιθανό να καταλήξουμε σε άλλες καταστάσεις. Οπως, για παράδειγμα, τη Σιγκαπούρη, όπου απαγορεύονται διά νόμου τα exit polls. Ετσι για την ιστορία, απλά αναφέρω ότι στην ίδια χώρα, τη Σιγκαπούρη, απαγορεύεται και η εισαγωγή της τσίχλας, για να μη λερώνονται τα πεζοδρόμια. Αυτό θέλουμε και στη χώρα μας;
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.