Πριν από αρκετό καιρό ψηφίστηκε μέτρο που νομιμοποιεί χρήματα Ελλήνων στο εξωτερικό αν καταβάλουν το 20% στο Δημόσιο. Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε τι έχει δηλωθεί συνολικά ώς τώρα. Θεωρητικά, η στιγμή ήταν κατάλληλη γιατί ασκείται διεθνώς, ιδίως από τις ΗΠΑ, ισχυρή πίεση για διαφάνεια στην κίνηση και ταυτοποίηση κεφαλαίων. Διακρατικές συμφωνίες και τεχνολογία δουλεύουν στην κατεύθυνση της κατάργησης του απορρήτου. Παρ’ όλα αυτά, στην πράξη τα αποτελέσματα του νόμου του 20% θα απογοητεύσουν. Οι Ελληνες θα συνεχίσουν να εφευρίσκουν τρόπους να κρύψουν τα χρήματά τους από το κράτος τους και μεταξύ δύο κακών θα προτιμούν να τα νομιμοποιούν σε ξένα κράτη, πληρώνοντας φόρο εκεί. Οχι μόνον αυτό, αλλά τα capital controls θα αναβιώσουν πρακτικές του παρελθόντος λαθραίας εξαγωγής συναλλάγματος.
Η κυριότερη αιτία που οι Ελληνες βγάζουν και κρατούν χρήματα στο εξωτερικό είναι ότι δεν εμπιστεύονται τη χώρα τους. Το χρήμα πηγαίνει εκεί όπου υπάρχει ασφάλεια δικαίου και πολιτική και φορολογική σταθερότητα. Αυτά συνήθως συνδυάζονται με εξελιγμένα τραπεζικά συστήματα και παροχή επαγγελματικής διαχείρισης. Η ανασφάλεια όμως και η δυσπιστία προς το Δημόσιο έχουν μπει βαθιά στο DNA του Ελληνα και δικαιολογούνται απολύτως από τον αλλοπρόσαλλο τρόπο που έχει κυβερνηθεί. Η είσοδός μας στην Ενωμένη Ευρώπη είχε αρχίσει να δημιουργεί κλίμα αξιοπιστίας, αλλά τώρα όλα αναποδογύρισαν.
Πριν μπούμε στην Ευρωπαϊκή Ενωση και πριν από τη σταδιακή κατάργηση των συναλλαγματικών περιορισμών, η πιο σημαντική πηγή κεφαλαίων ελληνικής ιδιοκτησίας στο εξωτερικό ήταν οι υπερτιμολογήσεις εισαγωγών και οι υποτιμολογήσεις εξαγωγών που οι αλλοδαποί εισαγωγείς και εξαγωγείς κατέθεταν σε λογαριασμούς τραπεζών, ιδίως ελβετικών. Η Ελβετία ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αργεντινού κρέατος στην Ελλάδα. Υπήρχαν και πολλοί άλλοι τρόποι λαθραίας εξαγωγής συναλλάγματος, π.χ. καταβολή έξω της αξίας από πωλήσεις ακινήτων. Εκπρόσωποι ξένων τραπεζών αλώνιζαν την Ελλάδα, όχι μόνο την πρωτεύουσα, στοχεύοντας στη διαχείριση χρημάτων που ήταν ήδη έξω και στη διευκόλυνση εξαγωγής των εντός. Χρηματιστηριακά και δικηγορικά γραφεία έκαναν την ίδια δουλειά έναντι προμήθειας. Με την πλήρη απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων και την είσοδο στο ευρώ, το κύμα φυγής ανεκόπη και υπήρξαν τάσεις παλιννόστησης και απαρχή δημιουργίας τμημάτων διαχείρισης περιουσιών –private banking– από ελληνικές τράπεζες. Ο καθένας προτιμά να είναι κοντά στα λεφτά του. Δυστυχώς, η κρίση αναζωπύρωσε τις τάσεις φυγής, που πήραν τελικά διαστάσεις πανικού λόγω φόβου Grexit και επιδρομών στις τραπεζικές θυρίδες. Ετσι καταλήξαμε στους περιορισμούς κίνησης κεφαλαίων –capital controls–, θανάσιμο πλήγμα στην οικονομία και στο κεκτημένο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αν παραταθούν.
Μέσα στην αγωνία τους να βρουν λεφτά, οι κυβερνήσεις μας έχουν τώρα δώσει μυθικές διαστάσεις στις καταθέσεις και σε άλλα περιουσιακά στοιχεία Ελλήνων στο εξωτερικό, παρουσιάζοντάς τα σαν σωτήρια λύση στα προβλήματα της χώρας. Ματαιοπονούν, λόγω της φύσης του αντικειμένου. Είναι αδύνατον να υπολογιστεί ο όγκος των ελληνικής ιδιοκτησίας χρημάτων που βρίσκονται έξω και το ίδιο αδύνατον να διαπιστωθεί τι τμήμα θα ήταν προσβάσιμο στις ελληνικές Αρχές για να φορολογηθεί ή και κατασχεθεί. Επίσης, δεν μπορεί να υπολογιστεί ο χρόνος που απαιτείται για να αποδώσουν τέτοια μέτρα. Τα χρήματα είναι σε χιλιάδες λογαριασμούς, σε εκατοντάδες τράπεζες σε πολλές χώρες και δικαιοδοσίες και μορφές επενδύσεων. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι το σύνολο των χρημάτων που υπάρχουν σε τέτοιους λογαριασμούς στο εξωτερικό προέρχεται από φοροδιαφυγή, είναι αμφίβολο αν διαχρονικά τα ποσά που θα επιστρέψουν, εθελοντικά ή αναγκαστικά, θα είναι τέτοια που να κάνουν διαφορά στην οικονομία μας. Οι συγκριτικά λίγοι Ελληνες με μεγάλες περιουσίες στο εξωτερικό χρησιμοποιούν ακριβούς νομικούς συμβούλους και επαγγελματίες διαχειριστές και βρίσκονται στο απυρόβλητο. Στην πλειονότητά τους έχουν κόψει τον ομφάλιο λώρο με την Ελλάδα. Το ίδιο και η ελληνόκτητη ναυτιλία, που άνθησε ακριβώς γιατί δεν υπόκειται στον έλεγχο του ελληνικού κράτους.
Λάθος είναι και ο τρόπος που έχουμε επιλέξει για να «συλλάβουμε» τη φορολογητέα ύλη εκτός συνόρων. Η έμφαση δίνεται στην επιλεκτική αποκάλυψη σκανδάλων και στον διασυρμό επωνύμων και πολιτικών αντιπάλων. Στο μεταξύ, τα τελευταία χρόνια έχουν τραβηχτεί από τις τράπεζές μας και βρίσκονται στα συρτάρια εδώ μέχρι και πενήντα δισεκατομμύρια, το καθεστώς των οποίων αρχίζει να μοιάζει με τις καταθέσεις στο εξωτερικό. Αν τα επανεμφανίσουν οι κάτοχοί τους, κινδυνεύουν να βρεθούν στο στόχαστρο της εφορίας – «πού τα βρήκες;», «τα δήλωσες;» κ.λπ. Πλήρες αλαλούμ.
Χρειάζονται γενναίες τομές και η έμφαση θα έπρεπε να δοθεί στο πώς θα επιστρέψουν και θα κρατηθούν τα λεφτά μέσα στο τραπεζικό μας σύστημα, χωρίς εξαναγκασμό και στο πώς θα έρθουν νέες επενδύσεις. Αντί γι’ αυτό, τα διώχνουμε και τώρα έχουμε αρχίσει να διώχνουμε και τις επιχειρήσεις και τα άτομα που είναι ικανά να δημιουργήσουν πλούτο.