Αφού ο Αλέξης Τσίπρας εξάντλησε όλα τα περιθώρια υπεκφυγών και τώρα πρέπει να κυβερνήσει, αντιμετωπίζει το μεγάλο δίλημμα: να συνεχίσει να αναζητεί δικαιολογίες για απραξία ή να καταπιαστεί με προβλήματα που βασανίζουν τη χώρα για τόσα χρόνια. Εκανε το πρώτο –σημαντικότατο– βήμα όταν εγκατέλειψε την πολιτική που προσπαθούσε να επιβάλει στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση και δικαιώθηκε από τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου. Η τροπή αυτή μάς επιτρέπει να ελπίζουμε ότι ίσως η χώρα μπει σύντομα σε τροχιά ανάπτυξης. Αύριο, με τις προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού και των υπουργών του, θα δούμε ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσουν. Η πορεία, όποια και αν είναι, δεν θα είναι εύκολη.
Το πρώτο εμπόδιο είναι η ευκολία με την οποία προηγούμενες κυβερνήσεις ενέδιδαν σε κάθε δυναμική μειοψηφία, είτε προερχόταν από τον δικό τους πολιτικό χώρο είτε από άλλον. Κύριο συστατικό της πολιτικής ήταν η προστασία των «ημετέρων» σε βάρος του συνόλου. Και ο ΣΥΡΙΖΑ (όπως και οι «πρόγονοί» του στην Αριστερά) συμμετείχε δυναμικά σε αυτό το παιχνίδι, προωθώντας τους «δικούς του». Επίσης, μειοψηφίες μπόρεσαν να επιβληθούν με μεγάλη ευκολία στο σύνολο, είτε ήταν ακραίες παρατάξεις που κυριαρχούσαν στους χώρους της εκπαίδευσης είτε μικρές διαδηλώσεις που νέκρωναν το κέντρο της πρωτεύουσας. Και όσο πιο άτεγκτη και απομακρυσμένη από την πραγματικότητα η ομάδα, τόσο πιο πολύ σεβόμασταν τις απαιτήσεις και τη συμπεριφορά της. Η πολιτική εξελίχθηκε ως διαμάχη μεταξύ «καθεστωτικών» δυνάμεων και ακτιβιστών. Η σύγκρουση, όμως, ήταν ψεύτικη: όλοι είχαν τον ίδιο στόχο – να σιτίζονται στον κρατικό κορβανά, όπως παρατήρησε ο μεγάλος Ροΐδης πριν από έναν αιώνα. Με τον καιρό όλοι πιστέψαμε ότι η πολιτική είναι να απαιτείς τα πάντα χωρίς συμβιβασμό. Τώρα που η πίτα μίκρυνε και ό,τι πάρει η μία ομάδα στερείται η άλλη, όταν όλοι αναγκαζόμαστε να ζούμε με λιγότερα, καιρός είναι να στρωθούμε στη δουλειά. Με την κυβέρνηση, πρώτη και καλύτερη, να επιδιώκει το καλό του συνόλου και όχι να τηρεί την ορθοδοξία των μειοψηφιών.
Η μεγάλη πρόκληση είναι η ανάσταση της οικονομίας. Είχε υποστεί μεγάλα πλήγματα ήδη λόγω της άγαρμπης «προσαρμογής» από το 2010, αλλά η ανευθυνότητα με την οποία η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ προκάλεσε την καταστροφή που ονομάζεται «έλεγχος κεφαλαίων» και κλειστές τράπεζες έκανε την πρώτη κυβέρνηση Τσίπρα «ιδιοκτήτρια» των σημερινών δεινών. Η οικονομία θα αρχίσει να κινείται μόνον όταν η κυβέρνηση αρχίσει να εφαρμόζει τα συμφωνηθέντα με τους εταίρους. Οταν έρθουν οι πρώτες δόσεις του νέου δανείου, όταν επιτευχθεί η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, όταν ξεκαθαριστούν τα κόκκινα δάνεια, θα αρχίσουμε να βλέπουμε πού βρίσκεται η οικονομία και τότε θα μπορούν να γίνουν ουσιαστικά βήματα εξυγίανσης και ανάπτυξης.
Οι εταίροι και δανειστές ευθύνονται για πολλές από τις καταστροφικές επιπτώσεις των προηγούμενων δύο προγραμμάτων, αλλά τα λάθη των ελληνικών κυβερνήσεων είχαν ως αποτέλεσμα να μην αξιολογούνται επαρκώς από τους άλλους οι δικές τους υπερβολές, αστοχίες και βαναυσότητες. Ο κ. Τσίπρας κατάλαβε, έστω καθυστερημένα, ότι για να αντέξει η χώρα αυτός θα έπρεπε να λυγίσει μπροστά στην ακαμψία των δανειστών και, έστω αργά, λύγισε. Οι ψηφοφόροι τού έδωσαν τη δεύτερη ευκαιρία που ζητούσε – όταν ήδη είχε κάνει τη μεγάλη στροφή. Ας ελπίσουμε ότι δεν εκλαμβάνει τη νέα εντολή ως δεύτερη ευκαιρία για να συνεχίσει την προ-στροφής πορεία. Δεν υπάρχει χρόνος για λάθη: για να ολοκληρωθεί το νέο δανειακό πρόγραμμα, πρέπει να εφαρμοστούν πάνω από 200 αλλαγές, με τις πρώτες 40 να οριστικοποιούνται αύριο. Οταν βρισκόμαστε εντός προγράμματος, το κράτος θα μπορεί να πληρώσει αυτά που χρωστάει σε επιχειρήσεις και ιδιώτες, αλλά θα μπορεί και να συμμετέχει στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – θα μπορεί να δανείζεται φθηνότερο χρήμα, δηλαδή.
Υστερα από τόση πίεση για τόσο καιρό, οποιαδήποτε χαλάρωση, οποιαδήποτε θετική κίνηση, θα δώσει μεγάλη ώθηση και στους πολίτες και στις επιχειρήσεις. Εάν βοηθήσει η κυβέρνηση με αποφασιστικές κινήσεις, με στόχο τη σταθερότητα και την ανάπτυξη, όλα θα αλλάξουν. Οι πολίτες έχουν χάσει ήδη τόσα πολλά, που είναι αδιανόητο να καταδικαστούν σε συνέχιση της ανασφάλειας. Οταν σταθεροποιηθεί η κατάσταση, θα φανούν και τα λάθη και οι ευθύνες των δανειστών. Τότε, με ηθικό πλεονέκτημα και με αυτοπεποίθηση, θα μπορούμε να πετύχουμε την αλλαγή των όρων του παιχνιδιού. Τότε θα είμαστε ικανοί να θέσουμε την Ελλάδα σε άλλη τροχιά.