Το πολιτικό εσωτερικό περιβάλλον είναι σχεδόν νοσηρό. Οι εικόνες μεταφέρουν ευτέλεια, γεννούν αποστροφή. Ο ρακένδυτος Φίλης, ο Βούτσης που ξεχειλίζει, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας που καπνίζοντας στην ιστορική λέσχη αξιωματικών, «καλεί» τον στρατό να παρανομήσει, ο Τσίπρας αποσυνάγωγος στη φωτογραφία της συνόδου για το προσφυγικό, ένας πρωθυπουργός σε στάση καφενέ στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη κι ενώ παίζεται η Μασσαλιώτιδα, ο δεύτερος εθνικός μας ύμνος, όλα αυτά είναι πολλά. Ακόμη κι ο αντισυμβατισμός του Μπουτάρη γίνεται φολκλόρ είτε με φουστανέλα είτε με γραβάτα.
Στο προσφυγικό δεν υπάρχει δυστυχώς μνημόνιο. Ετσι δεν έχουμε σχέδιο και πολιτική. Ούτε αναγνωρίζουμε ευκαιρία εξωτερικής πολιτικής –σχέσεις με Τουρκία- ούτε στην άλλη γειτονιά μας –Δυτικά Βαλκάνια- κινούμαστε, αγκυλωμένοι από το Σκοπιανό. Επιβεβαιώνουμε μια εικόνα διαταραγμένου κράτους όταν ζητάμε λιγότερο μνημόνιο ως αντάλλαγμα για επιπλέον θέσεις στο πάρκινγκ προσφύγων που υποσχόμαστε. Ομως το προσφυγικό είναι μια μεγάλη ευκαιρία να προωθηθούν τα δύο θέματα εξωτερικής πολιτικής, Αιγαίο, Σκοπιανό σε βάση αμοιβαιότητας, να οργανωθεί γύρω από τα νησιά σύστημα ηλεκτρονικών και ενεργειακών υποδομών κι επενδύσεων, να αναδειχθεί η Ελλάδα σε συντονιστικό, επιχειρησιακό κέντρο διαχείρισης κρίσεων με εκπαιδευμένο προσωπικό, δομές περίθαλψης, ασφάλειας και ελέγχου. Η «Καθημερινή» στις 30 Οκτωβρίου είχε πρωτοσέλιδη μια φωτογραφία ενός άντρα πρόσφυγα, πατώντας παραλία να αγκαλιάζει στους μουσαμάδες τρία παιδάκια. Γκουέρνικα. Φυσική δυσανεξία. Δύσκολο να ξανακολυμπήσεις εκεί που τώρα πλέουν πτώματα. Ποιος τουρισμός, τι διακοπές… Μπροστά στην τόση δυστυχία, η πλημμύρα των προσφύγων φτιάχνει εικόνες φυσικής καταστροφής. Ο κοινός άνθρωπος γίνεται παρατηρητής της αδυναμίας του. Πολεμούν οι διασώστες.
Μιλά ο πρωθυπουργός στη Βουλή για το προσφυγικό. Πάλι μαθήματα στην Ευρώπη, πάλι τζάμπα ανθρωπιά. Παχιά λόγια ευαισθησίας και ταυτόχρονα διαπραγμάτευση ασφαλιστικού με αντάλλαγμα πάρκινγκ προσφύγων. Ξεπερασμένος από τις εικόνες.
Καταγγέλλει ολιγωρία της Ευρώπης -που υπάρχει-, αυτός που έκανε δύο μήνες να βάλει ένα πλοίο να μεταφέρει τον κόσμο από τα νησιά και άλλους δύο να μετακινήσει τριακόσιους ανθρώπους από την πλατεία Βικτωρίας στον Ελαιώνα. Αναγκαστικά τα Δυτικά Βαλκάνια και η Ελλάδα θα γίνουν ο βαθύς φράκτης, το απέραντο στρατόπεδο, πριν η ευρωπαϊκή ενδοχώρα ετοιμασθεί: να αποδεχθεί την ιδέα και να υποδεχθεί τον κόσμο. Αντί να μην το βλέπουμε, γιατί δεν το εκμεταλλευόμαστε; Για δύο χρόνια, μέχρις η Συρία να εκκαθαριστεί και το Ιράν να ρυθμίσει την περιοχή του, η Ευρώπη θα κινείται με τους αργούς ρυθμούς προετοιμασίας της. Οχι όμως και οι πρόσφυγες στο Αιγαίο. Είναι θέμα μεγάλων πόλεων το προσφυγικό; Πολλοί το υποστηρίζουν μιας και οι πόλεις είναι τα χωνευτήρια της παγκοσμιοποίησης. Είναι η Αθήνα έτοιμη να το αντιμετωπίσει; Ποια Αθήνα; Της κεντρικής διοίκησης, της κυβέρνησης, των 56 δήμων, του δημάρχου Καμίνη; Με την Τουρκία μας χωρίζει το Αιγαίο. Μας ενώνουν οι πρόσφυγες. Μέχρι σήμερα το λύνουμε με κορώνες πατριωτισμού για τις περιπολίες, με Ελληνοκύπριους στις παρελάσεις. Λόγια από άλλη εποχή, χωρίς συναίσθηση. Οι περιπολίες, συμβολικό πιο πολύ στοιχείο, θα γίνουν σαν το Σκοπιανό. Η κοινή λογική για κάθε τρίτο θα τις επιτάσσει, η δική μας αλήθεια θα τις αποκλείει. Στ’ αλήθεια τι σημαίνει «η Ελλάδα καθορίζει μόνη της τον τρόπο φύλαξης των συνόρων της»; Η Ευρώπη καίγεται κι ο πρόεδρος καπνίζει…
Ο Ελ. Βενιζέλος δεν δίστασε στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο να συμμαχήσει με τον «εχθρό» στη Μακεδονία. Μετά πορεύθηκε ως χρήσιμος, καθόλου υπάκουος, περιφερειακός σύμμαχος των νικητών. Διπλασίασε την Ελλάδα χωρίς λόγια. Είχε τόλμη, ήταν ηγέτης. Απειλούν την Ελλάδα οι περιπολίες ή διαλύουν την Ευρώπη οι πρόσφυγες; Η λογική ζητάει στάθμιση. Η Κύπρος κοιτάει να ενωθεί έντεκα χρόνια μετά το σχέδιο Ανάν. Με πολύ χειρότερους όρους. Η «Μακεδονία» είναι ελληνική μόνο στα ελληνικά. Οι πρόσφυγες ανανεώνουν μια ευκαιρία με την Τουρκία, εκείνη που χάσαμε το 2004, με την κοινή προσφυγή στη Χάγη. Την κλωτσάμε και ζητάμε περήφανα κάτι δίφραγκα.
*Ο κ. Γιάννης Αναστασάκος είναι μηχανικός και κοινωνικός επιστήμονας.