Αυτό τον καιρό ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ποιοι είμαστε – από τον πρωθυπουργό που ίσως γνωρίζει για πρώτη φορά τις πραγματικές δυναμικές της πολιτικής, της οικονομίας και της κοινωνίας, έως τον πολίτη που στριμώχνεται μεταξύ αυξανόμενων φόρων και στερήσεων. Το μονιμότερο στοιχείο στη δημόσια ζωή πλέον είναι οι ατελείωτες συζητήσεις με εταίρους και δανειστές για να υιοθετήσουμε «προαπαιτούμενα» και να «πάρουμε τη δόση» – σαν να έχουμε εθιστεί όχι μόνο στα δάνεια αλλά και στη διαδικασία των δύστοκων διαπραγματεύσεων. Κατά τα άλλα, όλα είναι ρευστά, και όλα τα προβλήματα, τα ρήγματα και οι κακώσεις φαίνονται. Οπως σε ακτινογραφία.
Ο Αλέξης Τσίπρας μαθαίνει τώρα τον κυβερνητικό εταίρο του. Οφειλε να είχε γνωρίσει τον Πάνο Καμμένο πριν από την πρώτη τους συγκυβέρνηση, και έστω αφού τον επέλεξε για συνέταιρο τον Ιανουάριο.
Συνεπαρμένος, όμως, με την τιτανομαχία εναντίον των δανειστών και εταίρων της χώρας, στραβωμένος από τη βαρουφάκεια λάμψη και γοητευμένος από το ενδιαφέρον με το οποίο τον αντιμετώπιζε αρχικά η διεθνής κοινότητα, ο κ. Τσίπρας δεν μπορούσε να ασχολείται ούτε με την ακροδεξιά της κυβέρνησής του, ούτε με την ακροαριστερά της. Την ώρα της κρίσης, όταν του έβαλαν το μαχαίρι στον λαιμό οι Ευρωπαίοι εταίροι, τον εγκατέλειψε ο Βαρουφάκης, τον πρόδωσαν οι ακροαριστεροί, αλλά του στάθηκε ο Καμμένος. Εξ ου ο παθιασμένος εναγκαλισμός μαζί του το βράδυ των εκλογών της 20ής Σεπτεμβρίου, το βράδυ του πολιτικού θριάμβου του κ. Τσίπρα, το βράδυ που άνοιξε την πόρτα της πικρής αυτογνωσίας.
Ποια είναι η γνώση αυτή; Οτι ο πρωθυπουργός δεν βρίσκει σταθερό σημείο να σταθεί. Η μεγάλη πολιτική στροφή –η αποδοχή των όρων των δανειστών και η υπογραφή του τρίτου μνημονίου– ίσως δοκιμάζει λιγότερο την αίσθηση εαυτού του κ. Τσίπρα όσο το αταίριαστο της συνύπαρξης με τον κ. Καμμένο. Τι σχέση έχει ο κοινωνικά φιλελεύθερος ΣΥΡΙΖΑ με εικόνες αγίων ραμμένες πάνω σε στρατιωτικές στολές, με λαϊκά πανηγύρια σε παρελάσεις, με τον έντονο εθνικισμό; Αυτά τα στοιχεία υπήρχαν και πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου και πριν απ’ αυτές του Σεπτεμβρίου, αλλά τότε ο κ. Τσίπρας έβαζε πάνω απ’ όλα την πολιτική του επιβίωση. Τώρα που βρίσκεται στην εξουσία, ενώ η αξιωματική αντιπολίτευση αναζητεί αρχηγό και ταυτότητα, ο Αλέξης Τσίπρας υποχρεούται να δει καλά τον Πάνο Καμμένο και να αποφασίσει εάν θα συνεχίσει μια συμπόρευση που υπονομεύει ό,τι απέμεινε από την ιδεολογία του. Πριν από τον Ιούλιο τούς ένωνε το αντιμνημονιακό μένος, τώρα που αυτό δεν υφίσταται είναι προφανές ότι η συνοχή της κυβέρνησης βασίζεται στη θέληση των δύο εταίρων να παραμείνουν στην εξουσία αλλά και στην έφεσή τους στον λαϊκισμό. Το γνωρίζουν κι αυτοί κι εμείς.
Αλλο μεγάλο σχολείο για τον κ. Τσίπρα είναι το υπουργείο Παιδείας και ο Νίκος Φίλης. Ο υπουργός την περασμένη εβδομάδα εξέφρασε γνώμη που είχε διατυπώσει παλιότερα, ότι η σφαγή του Ποντιακού Ελληνισμού ήταν εθνοκάθαρση και όχι γενοκτονία, και ξεσήκωσε θύελλα που ακόμη δυναμώνει και ίσως έχει απρόβλεπτα αποτελέσματα. Ο κ. Φίλης και παλιότερα είχε θίξει το θυμικό πολλών (μεταξύ αυτών και του κ. Καμμένου) όταν, ως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, έθιξε θρησκευτικές ευαισθησίες. Μεταξύ Φίλη και Καμμένου, ποιον θα στηρίξει ο κ. Τσίπρας; Τον αριστερό αμφισβητία ή τον δεξιό λαϊκιστή, ο οποίος όμως εκφράζει πολύ μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας απ’ ό,τι ο σύντροφος χρόνων; Το φιάσκο Φίλη έδειξε, επίσης, πόσο εύκολο είναι να ξεφύγει η κατάσταση από τον έλεγχο όταν θίγεται το θυμικό μεγάλου μέρους του πληθυσμού και δίνεται αφορμή σε ακραίους να ξεσπαθώσουν. Η επίθεση στον βουλευτή της Ν.Δ. Γιώργο Κουμουτσάκο ήταν σαφέστατη προειδοποίηση σε όλο τον πολιτικό κόσμο για το μέγεθος του κινδύνου.
Ο χώρος της Παιδείας, όμως, εμφανίζει και μια άλλη τραγική ειρωνεία για τον πρωθυπουργό: σε σχολικές κινητοποιήσεις αναδείχθηκε ο νεαρός Αλέξης Τσίπρας. Σήμερα, το εκπαιδευτικό σύστημα (δημόσιο και ιδιωτικό) πλήττεται βάναυσα από ανοργανωσιά, χωρίς να είναι απαίτηση καμίας τρόικας, ενώ άρχισαν νέες κινητοποιήσεις μαθητών εναντίον της κυβέρνησης. Οι δυσκολίες στην Παιδεία, οι αδυναμίες του κράτους, η προσφυγική κρίση, η θύελλα φόρων που έρχεται,το γεγονός ότι η οικονομία οδεύει προς άλλον έναν χρόνο ύφεσης, ενώ οι εταίροι είναι δύσπιστοι και ανυπόμονοι, θα φέρουν τον πρωθυπουργό αντιμέτωπο με δύσκολες επιλογές. Θα αναγκαστεί συνεχώς να απογοητεύει αυτούς που πίστεψαν τις εύκολες υποσχέσεις του. Αλλά θα πρέπει να επιλέξει και ποιος είναι. Είμαστε όλοι στο σημείο που αναγκαζόμαστε να δούμε τον εαυτό μας. Θα βρούμε τον δρόμο ή θα κλείσουμε τα μάτια από τον φόβο;