Από πολλές πλευρές διατυπώνεται το ερώτημα αν υπάρχει εναλλακτική πολιτική πρόταση στη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑNΕΛ, που να μπορεί να κινητοποιήσει και να εμπνεύσει τους συμπολίτες μας. Η απάντηση από τους περισσότερους είναι αρνητική, αφού η Ν.Δ. αντιμετωπίζει σωρεία προβλημάτων, το ΠΑΣΟΚ προσπαθεί αναζητώντας νέο βηματισμό και το ΠΟΤΑΜΙ δίνει αγώνα επιβίωσης. Η παραπάνω εκτίμηση, αν και λογικοφανής, παραγνωρίζει, ίσως, τον πυρήνα του προβλήματος. Εναλλακτική δεν φαίνεται να υπάρχει, γιατί ζούμε μια σαφέστατη υποχώρηση των προοδευτικών ιδεών στη χώρα, η οποία πρέπει να ανακοπεί. Η σχεδόν εξαετής εφαρμογή των Μνημονίων επέδρασε καθοριστικά στην οικονομία και την πολιτική και αποκάλυψε τις κοινωνικές και πολιτισμικές υστερήσεις. Γνωρίσαμε πρωτόγνωρη έξαρση του λαϊκισμού, ενίσχυση των άκρων και δομική αμφισβήτηση όσων αποτελούσαν την προμετωπίδα των μεταρρυθμιστικών δυνάμεων της χώρας που οδήγησαν στο παρελθόν τα πράγματα μπροστά: Ευρωπαϊκός εκσυγχρονισμός, ανοικτή κοινωνία, προοδευτική διακυβέρνηση.
Οσοι έχουν ασχοληθεί περισσότερο με τα κείμενα των μνημονίων -και του τελευταίου-, θα γνωρίζουν πολλές πολιτικές με εμφανές προοδευτικό πρόσημο που δεν είχαν, όμως, την τύχη που θα τους έπρεπε είτε γιατί υλοποιήθηκαν ατελώς είτε γιατί δαιμονοποιήθηκαν από την αντιπολίτευση και τα ΜΜΕ. Το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία παρουσιάζουν μια αδυναμία και απροθυμία προσαρμογής σε αντιδημοφιλείς πολιτικές. Λίγοι, όμως, μπήκαν στον κόπο να εξηγήσουν την ουσία και αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων και ακόμα λιγότεροι δούλεψαν εντατικά ώστε να προσαρμόσουν επιτυχώς στα ελληνικά δεδομένα προτάσεις που έρχονταν από τους εταίρους μας ή άλλους οργανισμούς, δημιουργώντας κατ’ αυτό τον τρόπο και τις απαραίτητες συναινέσεις. Η τάση αυτή πρέπει να αντιστραφεί. Πλέον, σχεδόν όλες οι πολιτικές δυνάμεις έχουν εφαρμόσει ή υπερασπιστεί πολιτικές των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής. Ανακαλύψαμε και διαπιστώσαμε ποιοι είναι οι ωφελημένοι της μεταπολίτευσης, ποιοι βυσσοδομούσαν σε βάρος των νεότερων γενιών, ποιοι δεν θέλουν τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις. Ξέρουμε ποιοι πρέπει να στηριχθούν, πού πρέπει να επενδύσουμε, τι να αλλάξουμε και τι να κρατήσουμε. Δυστυχώς, όμως, εμφιλοχωρούν οι κομματικές σκοπιμότητες που υπονομεύουν τη συλλογική αφύπνιση.
Υπάρχει πεδίο προοδευτικών πολιτικών υπό την πίεση των προγραμμάτων; Αναντίρρητα ναι. Στο ασφαλιστικό σύστημα, στην κατανομή των βαρών, στο κοινωνικό κράτος και στα δίκτυα κοινωνικής προστασίας, στην ενίσχυση των δημοσίων αγαθών, στην ανάπτυξη, στην έρευνα και την καινοτομία, στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, στην ποιότητα της δημοκρατίας μας, στο πολιτικό σύστημα και τη διακυβέρνηση, στη λειτουργία του κράτους. Καμιά ιδέα, όμως, δεν μπορεί να αναπτυχθεί και να μπολιάσει την κοινωνία μας, αν δεν υπάρξουν συνέργειες. Μεταξύ κάποιων κομμάτων μπορούν να βρεθούν δημόσιες πολιτικές με προοδευτικό χαρακτήρα και να προχωρήσουν σε κοινές πρωτοβουλίες εντός και εκτός Βουλής. Παράλληλα, μπορούν να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που δίνει η τεχνολογία και να αναπτυχθούν διαδικτυακές πλατφόρμες οργανωμένου διαλόγου και έκφρασης αλλά και ενημέρωσης, με προοδευτικό προσανατολισμό. Χρειαζόμαστε ένα οργανωμένο ανεξάρτητο κέντρο προώθησης προοδευτικών ιδεών στη χώρα, τώρα που τα κόμματα είναι σε υποχώρηση.
Πού υπάρχουν προοδευτικές ιδέες; Οπου υπάρχουν προοδευτικοί άνθρωποι, εντός και εκτός κομμάτων, που μπορούν να αναλύσουν την εποχή τους, να έλθουν σε επαφή και επικοινωνία με τα σύγχρονα ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα, να αφουγκραστούν τις ανάγκες και τις προτεραιότητες της κοινωνίας, να χαράξουν νέους δρόμους. Και αυτοί πρέπει να στηριχθούν, όπου και αν βρίσκονται.
Μπορεί κάποια πολιτική δύναμη αυτοτελώς να αναλύσει τα νέα δεδομένα και να διαθέτει την κρίσιμη ομάδα στελεχών και υποστηρικτών για να διατυπώσει και να διαδώσει μια ολοκληρωμένη πολιτική πρόταση για το παρόν και το μέλλον της χώρας μας; Κάτι τέτοιο ακόμα δεν έχει φανεί. Υπήρξε, όμως, μια κορυφαία στιγμή που οι πολίτες εκφράστηκαν προοδευτικά, με οργανωμένο και μαζικό τρόπο. Οχι απέναντι σε μια επιλογή διακυβέρνησης αλλά απέναντι σε μια επιλογή ταυτότητας και προσανατολισμού της χώρας, που καθορίζει όμως και τον τρόπο διακυβέρνησης. Εκείνοι που συνειδητά επέλεξαν το ΝΑΙ στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, επέλεξαν και το περιβάλλον στο οποίο η χώρα θα συνεχίσει ανεμπόδιστα να δημιουργεί, να προασπίζεται και να εξελίσσει προοδευτικές ιδέες. Είναι βέβαιο, ότι η άρθρωση πειστικού λόγου που θα συνοδεύεται από τεκμηριωμένες προτάσεις θα μετατρέψει -όχι ευκαιριακά- ουσιαστικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά το ΟΧΙ σε ΝΑΙ. Το ΝΑΙ είναι ο νέος φορέας, ο νέος δρόμος προοδευτικής αλλαγής στον τόπο που διαπερνά όλο το πολιτικό σύστημα, κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Ο δρόμος αυτός είναι δύσκολος. Απαιτεί προσπάθεια, χρόνο, κινητοποίηση και συνθέσεις. Αξίζει να τον περπατήσουμε.
*Ο κ. Θ. Κοντογεώργης είναι νομικός, απόφοιτος της Σχολής Δημόσιας Πολιτικής «Κένεντυ» του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Την περίοδο 2010-2014 διετέλεσε νομικός σύμβουλος και σύμβουλος στρατηγικής της ελληνικής κυβέρνησης.