Ο τίτλος ανήκει στις ρωμαϊκές ρήσεις που συνέλεξε ο Ερασμος πριν από 500 χρόνια. Εδώ λέμε: «κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι», μα στα λατινικά ηχεί ευπρεπέστερο. Νομίζω πως θα ισχύσει, σε οποιαδήποτε από τις δύο γλώσσες, εάν αρχηγός της Ν.Δ. και διάδοχος του κ. Τσίπρα στην πρωθυπουργία αναδειχθεί ο κ. Μεϊμαράκης. Ενας αυθεντικά πιστός, που φιλάει χέρια μητροπολιτών με βαθιές υποκλίσεις, απέναντι σ’ έναν κίβδηλα άθεο, που ζητά να μένει μόνος με θαυματουργές εικόνες – ο τέλειος ηγέτης για αρχοντορεμπέτες απέναντι στον τέλειο ηγέτη για αρχοντορεμπέτισσες. Θα μπορούσαν να κάθονται δίπλα δίπλα σε παραστάσεις του Λάκη Λαζόπουλου και να διασκεδάζουν με τις χοντράδες του. Μένει έτσι στον κ. Μητσοτάκη να εκπροσωπήσει έναν κοινωνικό χώρο για τον οποίο συνοχή δεν σημαίνει ομόαιμους και ομόθρησκους ή ταξικά ομοιογενείς πληθυσμούς. Ιδωμεν.
Κάποιοι συμβουλεύουν τους καλλιτέχνες να δουλεύουν πολύ, εάν θέλουν να αναδείξουν το ταλέντο τους, αλλά να δουλεύουν ακόμη περισσότερο για να κρύψουν εκείνο που τους λείπει. Ισχύει το ίδιο με τους πολιτικούς. Μόνο που στην Ελλάδα το δεύτερο γίνεται γι’ αυτούς πολύ ευκολότερο. Ενα εύπιστο και ανορθολογικό κοινό διατίθεται να ακολουθεί με αφοσίωση οποιονδήποτε δημαγωγό, αδιαφορώντας για κάθε κρυφό ή φανερό μειονέκτημά του. Απαξ και προκύψει η αφοσίωση, δύσκολα μεταβάλλεται. Το καλοκαίρι, 62% του λαού ψήφισε: «κάνε ό,τι θέλεις, πασά μας» για τον κ. Τσίπρα, αφού δεν υπήρχε συγκεκριμένη αντιπρόταση σ’ εκείνη του Γιούνκερ. Το θέμα είναι πόσο συμπαθούμε ή αντιπαθούμε κάποιον, όχι τι ακριβώς εισηγείται ή τι κάνει.
«Ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχέθηκε περισσότερα από όσα μπορούσε να πράξει», ομολογούν επιφανή στελέχη του (π.χ., Παπαδημούλης), με την ίδια αφοπλιστική αθωότητα που κι ένας έφηβος ομολογεί στην κοπέλα του:
«Υποσχέθηκα να σ’ αγαπώ για πάντα, αλλά προχθές γνώρισα μιαν άλλη». Τις εφηβικές μεταστροφές, όμως, τις ακολουθεί παραίτηση από τον δεσμό, όχι διατήρησή του με προοπτική παράλληλης σχέσης ή «παράλληλου προγράμματος». Ομοίως, ο κ. Τσακαλώτος εξηγούσε στα αξιοθαύμαστα αγγλικά του (τα οποία εμφανίζει στο αγγλόφωνο κοινό ως δεύτερη γλώσσα του, για να αποσπά περισσότερο θαυμασμό): «Η απειλή του Grexit ήταν ατυχής, καθώς πολλοί δανειστές αυτό επεδίωκαν». Αλλά όταν απειλείς με πιστόλι που βάλλει μόνο προς τα πίσω, προορίζεσαι για βραβείο αφέλειας, όχι για υπουργείο Οικονομίας. Το σχήμα: «υποσχεθήκαμε, μας εκλέξατε, αθετούμε τα υπεσχημένα, μα τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν συναντούν λιγότερη αντίδραση αφού, με το να είμαστε εμείς στην κυβέρνηση, δεν ξεσηκώνουμε τα πλήθη ενάντιά τους», διαθέτει κάτι από τη διαλεκτική του Βίτο Κορλεόνε, όχι από εκείνη του Μαρξ. Παρά ταύτα, έστω μουδιασμένος, ο λαός συνεχίζει να προτιμά αυτούς που αθέτησαν εξαγγελίες ευεργεσιών από όσους ανέστειλαν πραγματικές ευεργεσίες του παρελθόντος.
Πρόκειται για λαό που ξέρει να κρατάει κακίες και να αποφεύγει λογικούς συλλογισμούς. Κανείς στην Ελλάδα σήμερα (ακόμη και οπαδός του ΚΚΕ) δεν θα ισχυριζόταν πως αν κυριαρχούσε ο ΕΛΑΣ το 1944-46 και η χώρα εντασσόταν στο σοβιετικό μπλοκ θα είχαμε περάσει καλύτερα μέχρι σήμερα. «Ευτυχώς που χάσαμε», δήλωσαν κατά καιρούς αγωνιστές όπως ο Λεωνίδας Κύρκος ή ο Γρηγόρης Φαράκος. Ωστόσο κανείς επίσης (με εξαίρεση τους οπαδούς της Χρυσής Αυγής, αλλά αυτοί ακόμη θρηνούν την ήττα του Χίτλερ) δεν δέχεται ως αναγκαία τη στρατηγική των Αγγλων, του Τσώρτσιλ ή των αστών πολιτικών, οι οποίοι πράγματι επιστράτευσαν συνεργάτες των Γερμανών που μετέτρεψαν τον δωσιλογισμό τους σε εθνικοφροσύνη. Οι πάντες, έτσι, αντιμετωπίζουν με σεβασμό τους απογόνους των ηρωικών μαχητών του ΕΛΑΣ ή τα ιδεώδη της Αριστεράς περί ανιδιοτέλειας και αλληλεγγύης. Με πρώτο και καλύτερο ιδεώδες να μην υπάρχουν άνθρωποι σε πλήρη ανέχεια, αλλά ούτε και να καταλήγουμε, εκπληρώνοντάς το, στη γενικευμένη ανέχεια των κομμουνιστικών καθεστώτων.
Το πώς είναι δυνατό να χαίρεσαι για το τι γλίτωσες, μα να βδελύσσεσαι τους παράγοντες που συνέβαλαν στο να γλιτώσεις, αποτίνοντας φόρο τιμής σε ό,τι γεννά αυτό από το οποίο γλίτωσες, μοιάζει ακατανόητο.
Ωστόσο συμβαίνει. Είναι λίγο σαν να χαίρεσαι που δεν σε προσέβαλε κάποιος καρκίνος, πιστεύεις όμως ότι ο καρκίνος μπορεί να συνιστά υπέροχη αρρώστια! Μια εξήγηση είναι πως πρόκειται για βαθύ όραμα κοινωνικής δικαιοσύνης, ανεκπλήρωτο μέχρι τώρα. Οπότε η γοητεία της Αριστεράς παραμένει για όποιον δεν βλέπει πως όσο πιο αριστερές οι κοινωνίες τόσο λιγότερο υλοποίησαν αυτό το όραμα. Μια πιο απλή εξήγηση, βέβαια, είναι ότι οι περισσότεροι από όσους φλέγονται για κοινωνική δικαιοσύνη φλέγονται, κατά βάθος, για τις προς όφελός τους αδικίες. Με την αριστεροσύνη να αποτελεί εδώ και δεκαετίες, όπως από αιώνες ο πατριωτισμός, τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων. Το αποδεικνύει και το ότι ενώ απεσύρθη η απειλή του Grexit, η οποία υποτίθεται ότι θα τρόμαζε τους δανειστές και η οποία προσέγγιζε ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ, η συνεργασία τους συνεχίζεται ακατάβλητη. Παρά τον αβυσσαλέο συντηρητισμό που έδειξε ο αρχηγός των ΑΝΕΛ στα περί συμφώνου συμβίωσης.
Τελικά, πριν από οπουδήποτε αλλού, το «dignum patella operculum» ισχύει στη σχέση μεταξύ λαού και σημερινής του κυβέρνησης.
* Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ.